Wu wei Ubuntu Buen vivir

Levenskunsten uit de hele wereld

Levenskunst, de kunst van hoe te leven (en je te handhaven) zou weleens op 3 manieren vertaald kunnen worden, schrijven Simone Bassie en Michel Dijkstra in hun boek ‘Wu wei, Ubuntu, Buen vivir — levenskunsten uit de hele wereld’ (uitgever ISVW). Die 3 manieren zijn de netwerkgedachte — ‘ik ben omdat wij zijn’ — het zoeken zonder vooroordelen — ‘de weg ontstaat door hem te gaan’ — en de grenzeloze nabijheid — ‘verlichting is een intimiteit met alle dingen’.

Hun boek is dan ook onderverdeeld in deze 3 zienswijzen en uitgewerkt in 100 korte hoofdstukken waarbij aan het eind steeds doorverwezen wordt naar een boek van veelal een filosoof.

Wu wei — ‘ik ben omdat wij zijn’. Waar we in de Westerse filosofie heel lang geleerd hebben dat we als mens aanschouwen en dat er daardoor een object-subject is, is er bij de Oosterse filosofie veel meer dat er een samensmelting is tussen het ik en de omgeving. Het boek ‘Overweldigend’ van Frits de Lange laat die tegenstelling trouwens heel mooi zien, en ook hoe we nu op nieuwe sporen in het Westen zijn aanbeland.

‘Het ‘individu’ is geen monolitische want ondeelbare entiteit, maar een knooppunt in een kluwen voortdurend veranderende relaties’, schrijven Simone Bassie en Michel Dijkstra in hun boek. Wij zijn dus, en ontwikkelen ons door met anderen te zijn, of beter nog ‘het ontplooien van de deugd is een weg door een dynamisch netwerk van intermenselijke betrekkingen’.

Ubuntu — ‘de weg ontstaat door hem te gaan’. Door vanuit een niet-weten op pad te gaan, ontvouwt het leven zich vanzelf. Dat betekent niet dat er inspanning nodig is om het leven te begrijpen. ‘Zo bevat het niet-weten de opdracht om zichzelf en de wereld diepgaand te analyseren, vanuit de wetenschap dat je er het laatste woord niet over kunt zeggen’.

Het lijkt zo makkelijk om zo meanderend je leven te leren leven, maar dat is natuurlijk niet zo. Het vraagt wel om vertrouwen en het loslaten van die almaar aanwezige controle dwang die ons zo vaak dwarszit. Of zoals de middeleeuwse mysticus Meister Eckhardt wordt aangehaald: ‘Dat komt omdat het leven vanuit zijn eigen bestaansgrond leeft en opwelt uit zichzelf; daarom leeft het zonder waarom in het zichzelf levende leven.’

Buen vivir — ‘verlichting is een intimiteit met alle dingen’. Misschien is met deze zienswijze de scheiding tussen mens en natuur wel helemaal opgelost. ‘In de hedendaagse Zuid-Amerikaanse filosofie rondom het concept buen vivir is de nadruk op ecologie sterk aanwezig.’ Niet langer staat de mens aan de top van een beschaving, maar te midden van alles dat aanwezig is. Het vraagt een andere manier van verhouden nu.

Jiddu Krisnamurti (1895–1986) stelde: ‘dat de waarheid een land zonder wegen is.’ Er is dus niet één weg, niet één manier, niet één waarheid. ‘De mens kan hem niet bereiken via een organisatie, geloofsbelijdenis, dogma, priester of ritueel, niet via filosofische kennis of een psychologische techniek. Hij kan de waarheid vinden door de spiegel van relaties en het begrijpen van zijn eigen geest, door de observatie en niet door intellectuele analyse of introspectieve ontleding.’

De rest van het boek is voor de lezer om te ontdekken, te mijmeren, te kauwen en langzaam te verwerken. ‘We wilden nadrukkelijk geen boek maken dat je van kaft tot kaft leest. De lemma’s uit de drie onderdelen kunnen namelijk naar eigen inzicht door de lezer gecombineerd worden waardoor ze elkaar aanvullen, contrasten vormen of onverwachte verbindingen aangaan: een legpuzzel of bouwpakket van mondiale levenskunst.’

Mooi. Werk aan de winkel.

Ron van Es — mentor, schrijver, spreker & maker bij School for Purpose Leadership.

Koop ‘Wu wei Ubuntu Beun vivir’ bij YouBeDo en doneer 1, 86 van de vaste boekenprijs aan een goed doel.