Waarom ben ik hier?

een kleine wereldgeschiedenis van zingeving

Rens Bod, hoogleraar Digital Humanitas is op zoek geweest naar de tweede vraag van het leven, waarom ben ik hier? De eerste is, zoals we wel weten, die vraag die boven de tempel van Delphi ooit hing: wie ben ik?

Het blijft frappant van onze mensensoort dat we die tweede vraag ook telkens weer stellen, alsof het leven zelf niet voldoende betekenis heeft. Waarom ben ik hier?

In zijn zoektocht naar antwoorden op die vraag komt Rens Bod met een onderverdeling naar redenen voor zingeving — dit is waarom ik hier ben.

Streven naar het onvergankelijke. Hier ligt ons verlangen om (eeuwig) te leven of in ieder geval voor het eeuwige te willen gaan om iets na te laten voor anderen. Dat betekent ook dat velen een planeet in tact willen achterlaten voor de generaties die nog komen.

Zelf sprak ik over het idee van nalaten in de podcastserie ‘De 7 Vragen’ met filosoof Jelle van Baardewijk, die er overigens niet zoveel mee had, met dat nalaten.

Iets bijdragen aan de wereld. Dat herkennen we wel direct. De compassie met alles en iedereen om je heen. De vraag is natuurlijk of we bijdragen uit vrijheid of dat we er iets voor terug verlangen. Onder iets willen bijdragen scheert Rens Bod ook het streven om het beste uit de ander willen halen, het handelen in wijsheid en waarheid, de behoefte aan schoonheid, het strijden tegen onrecht. Maar dat alles met het oog op de ander, de mens in je omgeving. En ook troost, troosten. ‘Vroeg of laat willen we allemaal getroost worden. Of we nu worden geconfronteerd met een relatiebreuk, ziekte of overlijden, we hopen dat er iemand zal zijn die ons de hand reikt, een luisterend oor biedt of die er eenvoudig is voor ons.’

Hierbij komt onmiddellijk het boek Vertroostingen van Dirk de Wachter op in mijn herinnering. Prachtig is zijn ontmoeting in het ziekenhuis met een poetsvrouw, zoals hij dat noemt. Als hij diep ongelukkig en verschrikkelijk eenzaam in zijn ziekenhuisbed ligt, komt zij binnen. ‘Mag ik met u spreken? hebt u even tijd? Mag ik u iets vertellen? Ze excuseerde zich. Ze vroeg if i could speak English. Poetsvrouwen in ziekenhuizen komen uit verre streken. We praatten en zij begon haar verhaal te vertellen. (…) De woorden en zinnen die ze gebruikte waren heel eenvoudig. Het waren gewone woorden. Ik luisterde en wat ze zei, bracht een soort rust over me. Iemand sprak met me. Niet meer dan dat. Maar iemand zag me, zij, die dame uit Tibet, met haar bezem in haar hand. Dan verontschuldigde ze zich omdat door dat vertellen niet tot poetsen was gekomen. Dat geeft niet, zei ik, duid op uw blad maar aan dat u wel poetste. Dank u wel. Dank u wel. Dank u wel dat u met mij gesproken heeft. Ik had het nodig. Ik heb er veel aan gehad.’

Iets bijdragen aan jezelf. In deze selectie van antwoorden op de vraag waarom je hier bent, gaat het voornamelijk om zelfontplooiing. De zogenaamde zelfrealisatie. Zelfverwerkelijking. In mijn artikel ‘De mysterie van het bewustzijn’ schreef ik daar al eens over. ‘In ons eigen beleefde heden is er ook dat verlangen naar zingeving. Is er ook het besef dat we onderdeel zijn van een systeem. Van een evolutie. Van een — kosmische — omgeving. Niet alleen een toekomst in chronologische zin, maar een toekomst in onze ontwikkeling als persoon. We ontwikkelen ons dus in zingevende behoeften. We willen in diepste zin liefhebben — ook onze naasten. We willen in onze kern het goede (daar ben ik van overtuigd). We willen een gemeenschap om in vrede en voorspoed te leven.’

Rens Bod somt zelf o.a. op in zijn boek: geluk, eer en aanzien, betekenisvol werk, hoger bewustzijn, verbondenheid met de natuur en het begrijpen van de wereld. Thema’s die ik vaker tegenkom bij vragen van mensen in mijn omgeving.

Zingeving in extremis. Zelfopoffering, afkering van de wereld, mislukte zingeving, het einde. Vier korte hoofdstukken in het boek die gaan over het zoeken en vinden van extremere vormen van zingeving.

Achterin het boek staat nog een duidelijk schema over zingevingsvormen en of die altruïstisch, egoïstisch, voor een korte termijn en/of voor een lange termijn opgaan. Interessant om zo — het zijn er maar liefst 180 — vormen van zingeving in een schema terug te vinden.

Om tot slot een goede keuze van zingeving te kunnen maken, schrijft Rens Bod, zullen we een palet moeten creëren van zingevingsvormen met een lange termijn — waar ga je echt voor in de toekomst gezien — plus daarbij een zingevingsvorm voor de korte termijn — want ook fijn om dat nog mee te maken en te beleven tijdens je leven. Bepaal dan in je palet zowel zingevingsvormen die bijdragen aan de wereld als aan jezelf en liefst in een combinatie met elkaar.

‘Tussen al deze uitersten ontvouwt zich ons leven te midden van een weelde aan keuzemogelijkheden voor een betekenisvol en veelzijdig bestaan.’ — Rens Bod

Ron van Es — hoofdredacteur Optimist Magazine Online (OMO)

Koop ‘Waarom ben ik hier?’ bij YouBeDo en doneer 2,06 van je vaste boekenprijs aan een goed doel.