Voorbij je eigen grens

The Long Now Foundation houdt een lijst van data bij van instituties die niet gebouwd zijn voor een korte termijn. In hun data maken ze gebruik van een 10.000 jaar lijn. Langdurige ideeën, plannen en projecten maken hun lijst van data een wonderlijk overzicht. Natuurlijk instituties gebouwd op een religie — zoals het boeddhisme of het christendom. Landen, overheden, en soms banken. Verenigingen binnen wetenschap en literatuur. En soms bedrijven. In Japan kennen we 3.100 bedrijven die gemiddeld 200 jaar oud zijn. Maar ook een bekend bedrijf als Colgate Palmolive (opgericht in 1806) en DuPont (opgericht in 1802) maken deel uit van die lijst.

In 1950 bestond de Fortune 500 bedrijvenlijst uit bedrijven die gemiddeld 61 jaar oud waren, vandaag de dag is dat gemiddeld 18 jaar. Dat betekent dat bedrijven niet meer worden opgericht op de toekomst, maar op het veel sneller weer verkopen aan anderen, of het laten opgaan in andere bedrijven. Een succesvolle start-up wordt opgekocht of de founders verkopen snel hun aandelen nu die zoveel waard zijn. We leven steeds meer in een wereld waar Apple elk jaar met een nieuwe Iphone moet komen om het hoofd boven water te houden. Snel, gericht op succes = geld, en vooral innovatief, wat is het nieuwste product.

‘The most dangerous time for anything that’s lasting is really just one generation after it was built. It’s no longer a new, cool thing; it’s the thing that your parents did, and it’s not cool anymore. And it’s not until another couple generations later where everyone values it, largely because it is old and venerable and has become a kind of cultural icon.’ The Long Now Foundation

Scenarioplanning

Het was notabene de Nederlander Kees van der Heijden van Shell die het idee van scenario planning binnen dat bedrijf ontwikkelde. Hij ontwikkelde bijgaand schema dat nog steeds gebruikt wordt bij het systeemdenken over de toekomst van organisaties

En natuurlijk werd er in die scenario’s nagedacht over een wereld na de olie. Joseph Jaworski bekend geworden van zijn boek ‘Synchroniciteit’ sloot zich later aan bij deze groep scenario planners en zei daarover: ‘We the people in fact do create the future through our declarations, our actions, our way of being.’

In zijn Shell periode kwam hij David Bohm, de theoretische fysicus, tegen die Jaworski de weg wees naar een lange termijn denken die voorbij het rationele denken gaat. Dat oorzaak en gevolg niet altijd een lineaire lijn heeft omdat we moeten begrijpen dat het natuurlijke systeem waar we deel vanuit maken een zichtbare en voor ons soms een onzichtbare lijn heeft. Als we eenmaal zien dat we onderdeel zijn van een veel langer bestaand systeem gaat het niet meer over ons beperkte denken, maar over ons onbeperkte verbeelding. We ‘zien’ als het ware de eeuwigheid van alles.

Neem eens tijd naar dit bovenstaand korte interview te luisteren waarin David Bohm spreekt over hoe wij als mens niet alleen onderdeel zijn, maar verbonden zijn met een geheel.

Als we naar de wereld van vandaag kijken merk je dat we gefragmenteerd kijken, denken en werken. Niet alleen moeten we altijd resultaat zien van ons handelen, we zíen ook alleen maar het resultaat van ons handelen. Het is alsof alleen het nu bestaat. Alleen de zin van het consumeren van dit moment. Als we kopen willen we het nu kopen, of eventueel een dag later met de pakketpost. Als we iets willen weten, willen we het nu weten en duiken in het internet archief. Als we iets nodig hebben, hebben we het nu nodig en worden per dag ongeduldiger. Ons bestaan wordt steeds minder zichtbaar in een langere lijn van het bestaan van anderen waarop wij verder kunnen bouwen. Maar ons bestaan wordt ook steeds zelfgericht omdat we niet nadenken over het bestaan van anderen die na ons komen. Nee, niet alleen onze kinderen of kleinkinderen, maar hun kinderen of kleinkinderen. Die mensen die wij nooit zullen kennen.

Kathedraal-denken noemen we dat lange termijn denken. Het is dat bekende verhaal over metselaars die gevraagd worden wat ze aan het doen zijn. De eerste antwoord dat hij stenen metselt, de tweede dat hij een muur metselt, de derde antwoordt dat hij een kathedraal bouwt. De laatste weet waarschijnlijk wel dat hij de kathedraal nooit af zal zien, maar hij metselt voor de gelovigen na hem. Het bekendste voorbeeld voor ons is het bouwen van de Sagrada Familia, die enorme kathedraal in Barcelona die nog steeds niet af is.

Op de foto staat Gaudí in 1905 voor een kwart van het gebouw, en moet toen natuurlijk geweten hebben dat hij de voltooiing nooit zou meemaken.

Begonnen in 1882 onder leiding van de architect Antoni Gaudí, die 43 jaar eraan gewerkt heeft tot hij omkwam in een verkeersongeluk — overreden door een tram — en in 1905 nog zei: ‘Mijn opdrachtgever heeft geduld.’ Niet alleen de opdrachtgever als God, die hij vermoedelijk bedoelde, maar ook de kerkgemeenschap, de stad, het land heeft geduld gehad.

In zijn nieuwste boek ‘The Good Ancestor — how to think long-term in a short-term world’ breekt de filosoof Roman Krznaric een lans om het kathedraal denken weer in ere te herstellen. Denken én handelen voorbij de eigen grens, dat betekent voorbij je eigen dood.

‘From the first seeds sown thousands of years ago, to the construction of the cities we still inhabit, to the scientific discoveries that have ensured our survival, we are the inheritors of countless gifts from the past. Today, in an age driven by the tyranny of the now, with 24/7 news, the latest tweet, and the buy-now button commanding our attention, we rarely stop to consider how our actions will affect future generations. With such frenetic short-termism at the root of contemporary crises, the call for long-term thinking grows every day — but what is it, has it ever worked, and can we even do it?’

Kunnen we nog onze rol verbeelden voor een wereld die na ons komt, en zo ja, hoe zouden we dan willen hoe de wereld die rol van ons ontvangt? Zijn we rentmeesters geweest voor de generaties na ons? Hebben we de wereld zo vormgegeven dat we ondersteunend, dienend waren, of hebben we die wereld leeggegeten omdat we ongedurig waren, kortzichtig, zelfzuchtig?

‘When we build, let us think that we build forever. Let it not for the present delight, not for present use alone; let it be such a work as our descendants will thank us for.’‘ John Ruskin

De Engelse krant The Guardian besprak het boek van Roman Krznaric boek en concludeert: ‘The algorithm-fuelled acceleration of consumer culture and the shortening of the attention span, the political preoccupation on next week rather than the next century or the one after, the quick returns of boom-bust speculative capitalism, and the endless pursuit of economic growth are all identified as key drivers of short-termism.’

Het alternatief is: ‘The alternative Krznaric suggests is “doughnut economics”, as put forward by his wife, the economist Kate Raworth. This entails a rebalancing between social wealth and ecological protection wherein “we meet the needs of current and future generations within the means of Earth’s crucial life-supporting systems”.

In het kader van een documentaire ‘The decade of action’ werd ik kort geïnterviewd. Los van dat interview was de vraag van de makers of ik een brief wilde schrijven voor mijn achterkleinkind, dat kind dat ik zeer waarschijnlijk nooit zal zien opgroeien. In plaats van een brief schreef ik een gedicht.

Voorbij je eigen grens denken én verbeelden, dat is dus voorbij je eigen dood. In de inmiddels zeer bekende oefening die Stephen Covey zijn lezers meegaf in zijn boek ‘De 7 eigenschappen’ om je je eigen dood te verbeelden, je eigen einde, om dan te zien of het allemaal waard was en wie daar bij jouw graf wat zei over jouw leven, gaat met dit idee van voorbij je eigen grenzen veel verder. Deze oefening blijkt voor sommigen ongemakkelijk, je eigen einde voor je te zien, maar nog wel voor te stellen. Ook het idee dat je voortkomt uit je voorouders — met al dan niet de goede daden — is wel een redelijk voor te stellen idee. Maar hoe is het om nu zo te leven dat je handelt voorbij je eigen grens, ver voorbij je eigen dood?

Want niet jouw eigen dood is de peilstok, maar de vele generaties na jou is het handelings-perspectief. Zelfs nadat die generaties jou allang vergeten zijn. Want het gaat niet over jou persoonlijk hier, maar over dat wat je nu doet. Niet voor jezelf, maar voor dat wat na jou is. Zijn we, ben jij, ben ik in staat om een wereld te beheren, te bouwen, te verzorgen die niet voor mij alleen bedoeld is? Ben ik een kathedralenbouwer?

Ron van Es — founder School for Purpose Leadership

Nienke Laverman maakte het nummer ‘Your Ancestor’