The Big Con

over de consultancy industrie

The Big Con — uitgeverij Allen Lane

Eerst was er het boek ‘When McKinsey Comes to Town’, door de Times-verslaggevers Walt Bogdanich en Michael Forsythe. Zij schrijven dat het legendarische bedrijf een buitensporige hoeveelheid invloed heeft opgebouwd door winst na te jagen ten koste van morele principes.

In een stuk in The New York Times (29 september 2022) lees ik: ‘The Hidden Influence of the World’s Most Powerful Consulting Firm,” McKinsey has worked with opioid makers, hostile autocratic governments, cigarette companies and U.S. immigration authorities responsible for the family separation policy at the southern border. Reading Bogdanich and Forsythe’s account, one has a hard time imagining any paying client the firm would turn away.’ Oeps, reputatie aan gort denk ik dan. De consultants van McKinsey in Amerika kozen — en kiezen — voor het grote geld dat makkelijk te verdienen lijkt bij coprporates en overheid om zaken toe te dekken, te verbloemen en goed te draaien.

‘All of this work has earned McKinsey’s top partners enormous personal wealth, while the firm has consolidated an inordinate amount of influence, most of it hidden’, zo gaat het stuk in The New York Times, dat overigens vernietigend werkt als gevraagd wordt naar de jonge professionals die instromen. ‘One college graduate clarified for Bogdanich and Forsythe the differences between McKinsey and the investment bank Goldman Sachs, which is often competing to hire the same top-performing business school graduates with less of the “values” nonsense. At Goldman, “There was never ever, ever an attempt to be anything other than what they were — ‘We are the sharks and that’s why we are the best and everyone wants to work here because we are the sharks,’” the graduate said. “And that’s refreshing. No one was lying to themselves at night.’

De sharks dus. Consultants die over ‘lijken’ gaan. Het grote geld blijkt lokken en aanlokkelijk. Met nog steeds het ethisch kompas gericht op het eigen belang. Je zou toch denken na al die crises dat in de wereld van consultants de ogen wel zouden zijn geopend. Dat het idee van purpose, dat zo graag door Larry Fink van BlackRock (de grootste investeerder ter wereld) wordt verkondigd, is opgepakt.

‘Putting your company’s purpose at the foundation of your relationships with your stakeholders is critical to long-term success.’- — Larry Fink

Overigens keren op dit moment conservatieve politici met hulp van CEO’s van grote bedrijven zich nu juist weer tegen de uitspraken van Larry Fink. De wereld duurzamer maken? We willen geld verdienen, roepen ze in koor. ‘It’s been a widely accepted trend in financial circles for nearly two decades. But suddenly, Republicans have launched an assault on a philosophy that says that companies should be concerned with not just profits but also how their businesses affect the environment and society.’

Het lijken de jaren van Reagan en Thatcher all over again.

En nu ligt er een ander boek op tafel, ‘The Big Con’, het boek van Mariana Mazzucato, hoogleraar Economics ofInnovation and Public Value bij University College London en Rosie Collington, PhD kandidaat UCL Institute for Innovation and Public Purpose. Mariana Mazzucato wordt hoog gewaardeerd, o.a. met een eerder boek dat ik ook las: ‘The Value of Everything’, of in het Nederlands, ‘De waarde van alles’. Over dat laatste boek: ‘In onze economie wordt het onttrekken van waarde — het toe-eigenen van winsten, zoals dividenden voor aandeelhouders en bonussen voor bankiers — beter beloond dan het scheppen van waarde: de motor van een gezonde economie en samenleving. Als we ons verziekte kapitalische systeem radicaal willen veranderen, moeten we nadenken over waar onze welvaart vandaan komt. Wie creëeren welvaart, wie eigenen zich die welvaart toe en wie vernietigen het?’

In The Big Con gaat het over de grote consultancy bedrijven van de wereld. Dezelfde McKinsey als hierboven, aangevuld met Boston Consulting Group, Bain & Company, PwC, Deloitte, KPMG en EY. Premisse van het boek: Uitgeholde, risico-averse en geïnfantiliseerde overheden zijn afhankelijk geraakt van grote internationale adviesfirma’s. In een groot stuk in NRC van de journalist Annemarie Kas (3 maart 2023) zegt Mariana Mazzucato: ‘We leggen de schuld van die disfunctionele overheden niet bij de adviesbureaus. Overheden hebben dit zelf laten gebeuren, ze hebben hun eigen capaciteiten en kennis weggeorganiseerd. De adviesbureaus surfen vooral slim mee op de trends en weten aan te haken bij projecten over verduurzaming, ongelijkheid of verantwoord ondernemen.’

Onlangs sprak Mariana Mazzucato met de journalist Aaron Bastani ‘How Government Wastes BILLIONS’.

Consultancy bedrijven maken dus handig gebruik van een vleugellamme overheid waar ambtenaren geen deuk in een pakje boter durven slaan. Fouten gemaakt? Laten we het onderzoeken. Niet zelf natuurlijk. Nieuw beleid testen? Laten we het onderzoeken. Door de experts. Zo krijgen de consultancy firma’s de overheid in handen en vooral is die overheid overgeleverd aan de kennis en diensten van deze adviesbureaus.

‘Neem de opdracht die McKinsey kreeg van de Australische regering, het ontwerpen van een net zero klimaatbeleid, voor 6,1 miljoen Australische dollar (3,87 miljoen euro). „Maar tegelijk heeft McKinsey ook 45 van de 100 grootste vervuilers ter wereld als klant”, onder meer in de mijnbouw en de olie- en gassector, zegt Collington, „en is volkomen onduidelijk in hoeverre er een Chinese muur tussen die werkzaamheden staat.” Tot ongenoegen overigens ook van McKinsey’s eigen mensen. In 2021 ondertekenden 1.100 werknemers een open brief, waarin ze het bedrijf opriepen bekend te maken hoeveel CO2 hun klanten uitstoten.’ (NRC, 3 maart 2023)

De dagelijkse praktijk van adviesbureaus wordt goed duidelijk in het hoofdstuk ‘Climate consulting: an existential treat?’ waar de auteurs beschrijven hoe klimaatverandering big business is geworden. N.a.v. zeer alarmerende rapporten tuigen veel overheden regels op zoals een heel ingewikkelde berekening op carbon footprint. Die regels en meer zijn vooral bedacht en ontworpen door de adviesbureaus die daar goed aan verdienen. ‘Globally, the climate change consulting market is predicted to be worth more than 8,5 billion by the end of 2028.’ Alle adciesbureaus zetten dan ook aparte afdelingen op om deze lucratieve markt te bedienen. Bijvoorbeeld via COP26 waar de Britse overheid steun had met een adviesbureau. ‘This was the very first time a UNFCCC meeting had had a formal partnership with a consulting firm, which in itself attests to the deep involvement of consultancies in climate policy today.’

Om de boodschap van klimaatverandering en de urgentie weer te geven, laten veel adviesbureaus via hun websites — al dan niet met te downloaden rapporten — weten dat ze doel en doelstelling ondersteunen. ‘Deloitte describes, for example, how ‘with our sustainability and climate change consulting services on board, you can be part of a financial revolution that puts the planet first.’ Los van of alle advies, stevige rapportages, creëren van ingewikkelde spelregels voor overheden en burgers, de adviesbureaus goed wel bezig zijn (zou dit niet het werk van een overheid zelf moeten zijn), is er ook nog een achterkant van het verhaal van deze adviesbureaus.

De vraag is namelijk of het met de mond belijden van ‘purpose’ om de planeet te redden ook in daden wordt omgezet als er ook heel veel klanten bediend worden die juist het tegenovergestelde doen met hun business? Bijvoorbeeld: ‘A New York Times investigation revealed that in recent years, McKinsey has advised at least forty-three of the hundred biggest polutters, ‘including BP, Exxon Mobil, Gazprom en Saudi Aramco, generating hundreds of millions of dollars in fee for the firm.’

‘The pitch that companies should focus on ‘doing good’ is sweetened with the promise that it will also be good for their bottom line and for shareholders.’

Hierboven kun je een zeer openhartig en nogal direct interview met Mariana Mazzucatio zien. Een paar reacties die je terug kunt lezen:

• Great interview. Many thought provoking remarks. I’m glad that a well known academic like Mariana publishes a book which points at the absurdity of the consultancy model.
• Part of the problem of consulting is that the best way to climb the corporate ladder is often to jump between consultancies and the people they consult.
• A consultant is someone who borrows your watch to tell you the time. An academic is someone who seeks truth through testing accumulated knowledge.
• There are many times over the past 5 or 10 years when i’ve asked myself, where are the people who really understand the modern economic problems? Where are the experts and what are the actual solutions to the issues we face?
• The major problem behind all of this is that the money paid to consultants, advisors, private sector suppliers just disappears and there is never any traceability, follow up, adjustment, exposure and in fact the same agencies win contracts again and again.

Het is duidelijk, het boek raakt een snaar. En het werk van consultancy firma’s wordt steeds meer transparant. Dat is goed. Voor de samenleving, wie maakt het beleid? Voor de overheid, moesten wij niet zelf ons werk doen? Maar ook voor de adviesbureaus zelf. In oktober 2021 schreven maar liefst 1.100 jonge consultants van McKinsey aan de Managing Partners een open brief om de klanten uit de wereld van fossiele brandstof niet meer te bedienen:

‘The climate crisis is the defining issue of our generation’, they wrote. ‘Our positive impact in other realms will mean nothing if we do not act as our clients alter the earth irrevocably.’

Ron van Es — mentor School for Purpose Leadership