Spel Speler Plaats
In een lezing hoorde ik de filosoof en auteur van o.a. ‘Climate — A New Story’ Charles Eisenstein vertellen dat we in een omschakeling, een transitie zitten waarin ons idee dat wij de natuur kunnen beheersen voor altijd anders lijkt te worden. Niet langer meer zijn we de afgescheidenen van de rest van de natuur, denkend dat wij de kroon op het scheppingswerk van God zijn, maar onderdeel van het grote verhaal van de natuur. Daardoor krijgen wij een dienende rol als beheerder. Daardoor kunnen en moeten we ook vanuit liefde naar onze omgeving kijken omdat telkens als er iets sterft door ons toedoen er iets zal sterven in onszelf.
Op zijn website schrijft hij: “Our perceptions shape our stories, our solutions, and our world. When our narratives and assumptions are unquestioned, we end up weaving threads of the problem into the changes we want to make. To exit the well-worn ruts of the usual solution-templates, we must somehow see and question assumptions that we may not even be aware of. In other words, we need to “clear the field” on a personal level and a social-political level. We need to “unlearn” the things we assume we know.” In mijn woorden: “We zullen de perceptie van leiderschap moeten loslaten, leiderschap dat ons eeuwenlang heeft verteld dat we overheerser moeten zijn om sterk te zijn. Dat we een plan moeten hebben voor anderen, ook al hebben we eigenlijk geen flauw idee. Dat we moeten organiseren, controleren, sturen omdat er anders niemand is die het doet. Dat de wereld ons nodig heeft anders gaat die te gronde.” Nou ja, kijk vandaag maar om je heen, ik ben bang dat we het dus heel lang niet alleen niet hebben begrepen, maar ook nog eens hebben bijgedragen om de wereld naar de rand van een afgrond te brengen.
‘We need to clear the field,’ we zullen een andere kijk moeten creëren om vanuit een nieuwe purpose verder te kunnen. Daarvoor is het overgangsritueel dat Arnold van Gennep (1873–1957) schetst in deze tijd interessant. 1. Onze oude status moet eindigen. 2. De reiziger, de mens, krijgt een andere identiteit. 3. Met een nieuwe rol, met een nieuwe identiteit maken we de stap om in een nieuwe, andere wereld te komen.
Om ons daarbij te ondersteunen in deze wereldwijde transitie neem ik je hier mee in een idee dat ik ooit leerde van mijn leraar, Diederik van Rossum, van het Instituut voor Psychosynthese. Het is een heldere gedachte die makkelijk verteld is, maar waar een scherp denken achter schuil gaat waar je echt de tijd voor moet nemen. Het gaat om de driehoek Spel, Speler, Plaats. Bij het ontdekken van jouw — veranderende — rol kun je deze driehoek steeds weer gebruiken. Allereerst het begrip ‘Spel’. Dat kun je vertalen als de situatie waarin je je bevindt. Maar ook de organisatie. Of je hele leven. Zelfs kun je het begrip ‘Spel’ zien als het verhaal van deze wereld, de omspanning van vele eeuwen waarin we met alle organismen die er zijn een eenheid vormen.
Binnen elk ‘Spel’ ben je ook een ‘Speler’. Je bent in dat spel, in dat verhaal. Je neemt deel aan het verhaal. Je handelt, je doet, je spreekt, je bent er dus bij. “Wie ben je als ‘Speler?” is dan de vraag die aan ieder van ons gesteld wordt. Zoals de oude Grieken dat al deden: “Wie zijt gij?” Het is de vraag die ons ons hele leven in welk ‘Spel’ dan ook gesteld zal blijven worden, wie zijn we in dit spel? Om die vraag goed te kunnen beantwoorden is het derde punt van de driehoek cruciaal: de ‘Plaats’. Welke plaats nemen we in in het verhaal? Een simpel voorbeeld: als ik in het verhaal van mijn ouderschap niet de plaats inneem als vader, groeit mijn kind zonder een aanwezige vader op, ook al ben ik er wel bij. Ik heb dus mijn plaats niet ingenomen. Ik was er, schijnbaar, maar nam niet die plaats in zodat mijn kind mij kon zien als zijn/haar vader.
Als we, zoals Charles Eisenstein vertelt, in een opmerkelijke transitie zitten als mensheid die maar steeds een verkeerde kijk heeft op de rol van ‘Speler’ in een ‘Spel’ dat we maar beperkt, of zelfs eigenlijk helemaal niet kennen, nemen we ook een ‘Plaats’ in die ons niet toebehoort. Daardoor blijven we maar worstelen met de vraag wie we nou eigenlijk zijn en compenseren de leegheid, het hebben van geen zinvol antwoord, met consumeren. Meer, en nog meer. Maar meer van goederen, van macht, van geld, geeft nog steeds niet de heldere kijk op onze ‘Plaats’ in het ‘Spel’ om als ‘Speler’ in staat te zijn om vanuit onze eigen purpose te leven en te werken.
Inzicht in dit systeem, deze driehoek, betekent ook dat we effectief kunnen onderzoeken hoe we omgaan met alle dreigingen om ons heen. Zoals Charles Eisenstein dat vertelde in die lezing, vanuit liefde, omdat we deel zijn van een geheel, een planeet, waar we samen met alle andere vormen van leven elkaar kunnen dienen. Dat, in plaats van angst die ons nu zo beheerst en waardoor polarisatie als vanzelf het voertuig wordt van ons handelen. Kennen we onze ‘Plaats’ in het ‘Spel’ en hebben we daardoor weet van onze rol als ‘Speler’ dan kunnen we ook vanuit een andere kijk, een ander paradigma, kijken naar ons handelen in relatie tot de anderen om ons heen. We kunnen dus kiezen om vanuit liefde ons eigen leven te leven en er dus ook voor kiezen niet in te gaan op elke schijnbare dreiging van mensen die het niet met ons eens zijn.
Het is duidelijk dat er leiders in bedrijven en organisaties moeten opstaan om de transitie te leiden. Mensen op posities die hun invloed uitoefenen, die gaan staan op een plaats waar zij zichtbaar worden in woord en handelen. Leiders die zich niet verschuilen achter oude en versleten culturen, maar begrijpen dat zij het zijn die nu de verandering vorm moeten geven. Dat zijn moedige leiders. Dat zijn vrouwen en mannen die beseffen dat niet pas aan het eind van hun leven de ‘waarom’ vraag en de ‘had ik maar’ situatie de belangrijkste wroegingen zullen zijn, maar die nu en hier de uitdaging aangaan.
Bovenstaande is een kort gedeelte uit het boek ‘Het is tijd, de ethiek van purpose gedreven organisaties’. Het boek is online te bestellen bij YouBeDo.
Ron van Es — School for Purpose Leadership
