Plekken & plaatsen
Ik was afgelopen zomer in Barbizon, Frankrijk. Het is nu een toeristendorpje met veel kunst te koop (het ene beter dan de andere), maar was ooit de verzamelplek van schilders als Théodore Rousseau, Charles-François Daubigny, Jules Dupré, Edouard Manet, Edgar Degas en Constant Troyon. Aangetrokken tot het idyllische idee om buiten te schilderen, aan de rand van het enorme bos van Fontainebleau, maar meer door elkaar op te zoeken, te inspireren. De plek waar ze elkaar ontmoetten was de simpele herberg van Père Ganne en die ik bezocht. Als betaling schilderden velen daar de wanden en de deuren en die kun je nu nog steeds zien. Ik vond het ontroerend die te zien met het besef dat ze hier ooit zaten, elkaar ontmoetten, spraken en en vooral elkaars werk bewonderden.
Die ruwe en gewone plek van een bescheiden herberg, met ietwat kleine benauwde kamers, was de ontmoeting tussen nu wereldberoemde kunstenaars. Ze zochten elkaar op omdat ze elkaar ook nodig hadden. Hun werk werd er beter van, zij zelf werden betere kunstenaars.
‘The tree which rustles and the heather which grows are for me the grand history, that which will not change. If I speak well their language, I shall have spoken well the language of all times.’ — Théodore Rousseau
Ik was ook in Watou waar het jaarlijkse festival plaatsvindt van dichters en beeldende kunstenaars. De dichter Gwy Mandelinck, die dit jaar overleed, was de inspirator voor dit festival. ‘In het bijna verlaten Vlaamse dorp Watou, op de “rand van het niets, in een schemerzone”, begon hij in 1980 het festival Watou voor poëzie en beeldende kunst. Nu was ik vooral geraakt door de dichters — en was de beeldende kunst er helaas zeer matig — maar het idee dat je je eigen dorp het middelpunt maakt van dichters als o.a. Rodaan Al Galidi, Benno Barnard, Moya De Feyter, Ingmar Heytze, Loeke Vanhoutteghem, Maria van Daalen, Anke Verschueren is geweldig.
Persoonlijk was ik zeer onder de indruk van het gedicht ‘Landscape of the imagination’ van Maria van Daalen — breeduit op een muur werd ik bijna overweldigd door het geluksgevoel van zoveel taal. Lees het zelf maar online. Ik werd ter plekke teruggevoerd naar mijn jonge jaren toen ik de grote Nederlandstalige dichters las als H.H. ter Balkt (toen nog Habakuk II de Balker) die zo aansluit op dit dorp, dit landschap én dat gedicht van Maria van Daalen.
Hazen dragen in de schemering
blauwzwart glanzend — geen hol zoals zij -
hun lange oren naar het roerige zuiden gericht
de memorie herwaarts (H.H. ter Balkt, uit: Boerengedichten)
hoe de kersenbloesems loslaten en zweven
zweven
naar aarde
‘balanse balanse balanse’
houd uw evenwicht
ik luister
ik luister naar de taal en het zweven (Maria van Daalen)
Wat een prachtige taal op deze plek in Watou en wat een herinnering aan al die taal die al mij voorbij trok. Of beter optrok. Dat doet poëzie met een mens, deze mens.
En ook hier is het weer een plek geworden waar kunstenaars elkaar ontmoeten én waar bezoekers hun werk kunnen zien en lezen. Een dorp werd een centrum, een plaats van ontmoeting, tussen woorden en beelden.
Plekken & plaatsen. Zijn ze er nog in Nederland? Een plek van samenkomen, van taal, van beelden. Of een plaats die juist in taal en beelden beschreven en geschilderd wordt. Waarna later mensen er komen. En zich herkennen.
Plaatsen & plekken. Waar kunstenaars verblijven. Anderen uitnodigen. Ze ons een weg schrijven. Ons betoveren met beelden van een toekomst. Barbizon en Watou.
Ron van Es
