Hoe degrowth de wereld zal redden
Jason Hickel, Minder is meer
Korte boekentips van de Betekenis Boekenclub
Regelmatig geef ik hier een korte boekentip van een inspirerend boek dat betekenis heeft voor samenleving, zingeving en persoonlijk leven.
De bibliotheek van de Betekenis Boekenclub groeit gestaag met betekenisvolle boeken. Neem een kijkje bij de inmiddels meer dan 35 boeken — en meer — die uitgebreid beschreven worden. Met links, verwijzingen naar artikelen, andere auteurs en meer inspiratievol nieuws.
Ik volg de auteur Jason Hickel al een tijd op X en geniet daar van zijn berichten en vooral directe oplossingen voor problemen. Zelf is Jason Hickel economisch antropoloog en dat laatste helpt natuurlijk om binnen de economie wereldwijd te kijken naar de door emoties gedreven beslissingen van een ‘tribe’ die maar steeds achter dezelfde bal aanrent terwijl het spel zelf al veranderd is. Waar het oude economisch denken nog uitgaat van (oneindige) groei om alles maar te kunnen bekostigen, geeft Jason Hickel in zijn boek ‘Minder is meer’ (uitgeverij EPO) aan dat die economische wetmatigheid (de bal) niet meer geldt; het spel, lees de samenleving, is veranderd en vraagt nu om andere oplossingen. Als antropoloog kan ook Jason Hickel in deel 1 van zijn boek hier heel helder over schrijven. ‘Wie het kapitalisme wilde bevorderen moest niet alleen de mensen van het land verdrijven, maar ook een einde maken aan animistische ideeën die overal leefden: de aarde moest worden ontzield en slechts beschouwd als een voorraadkamer met ‘natuurlijke bronnen’ die de mens vrij mocht exploiteren.’
De huidige economie ontzield de samenleving en het denken in groei werkt als een machine die over de mensen heen raast. Niet voor niets schrijft klinisch psycholoog Paul Verhaege op de achterflap van het boek: ‘Groei is niet alleen het grootste bedrog van deze tijd, groei wordt onze ondergang.’
Lang niet iedereen is overtuigt van het idee dat het groeimodel binnen het economisch denken moet veranderen. De columnist Martin Sommer schreef onlangs over het programma-idee van GroenLinks in samenwerking met de PvdA smalend: ‘Wie serieus is, weet dat lotsverbetering zonder economische groei helemaal niet bestaat.’ Welvaart moet ten slotte ergens van betaald worden, denken we. Welvaart wel, maar de ideeën die GroenLinks/PvdA voorstaan gaan verder dan welvaart.
Tim ‘S Jongers, directeur van het wetenschappelijk bureau van de PvdA, en mede schrijver aan het gezamenlijke programma met GroenLinks, schrijft in een stuk in De Correspondent: ‘Gezond leven is dan niet alleen iets wat je moet willen, het is ook iets wat je moet kunnen De zogenaamde ‘gezondheidsvaardigheden’ waarvoor bepaalde condities nodig zijn. Terwijl ik dit stuk schreef, werd de Kankeratlas gepubliceerd. Hier vind je de Kankeratlas van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).In de wijken met de laagste inkomens is er meer longkanker, las ik daarin. Is dat dom gedrag of is dat gedrag in een heftige context van schulden, precair werk, thuisloosheid, krotwoningen, oftewel: productiefactoren van ongezondheidsstress?’
Maar is economische welvaart, de groei dus, hier de oplossing voor deze problemen? Nee, dus. Het is juist de veroorzaker. Want binnen economische groei is men voorbij het menselijk welzijn gegaan ten faveure van aandeelhouderswaarde. Flexbanen gaven de meeste mensen geen eigen keuze in hun leven, maar stress of ze volgende maand nog steeds dat baantje zouden hebben. Flexbanen gaven bedrijven zélf wel vrijheid om te ondernemen en arbeid te gebruiken wanneer het hen zelf goed uitkomt. Economische groei is de groei in kapitaal geworden ten koste van maatschappij en ecologie. ‘Wat’, schrijft Jason Hickel aan het eind van deel 1 in zijn boek, ‘als we een manier kunnen vinden om onze beschaving, en onze planeet, te bevrijden van de belemmeringen van de groeidwang.’
Hoe dan? Daar heeft Jason Hickel goed over nagedacht en in deel 2 komt hij met voldoende oplossingen, aanpassingen voor een gezonde samenleving waar economie ondersteunend is en niet sturend in het leven van mensen. ‘Een eind maken aan geplande veroudering, plafonds instellen voor grondstofverbruik, het verkorten van de werkweek, het verminderen van ongelijkheid en het uitbreiden van publieke goederen (…) ze zullen de logica van het kapitalisme fundamenteel veranderen.’
Hickel weet een complete, radicale maatschappijvisie neer te zetten die tot nadenken dwingt. (VK) Wat degrowth biedt, is een ecologisch coherent antwoord op onderling verbonden crises. (VN) Why putting people before profit is crucial in the battle to save our planet. (PC) Growth is killing us (BT) Enough is enough and more is too much. (Degrowth/NZ)
Op pag 217 schrijft Jason Hickel: ‘Mijn jarenlange onderzoek naar degrowth leverde mij een resultaat op dat ik niet zag aankomen — hoop. (…) Wat we onderweg zullen leren is dat het geheim voor het bouwen van een ecologische beschaving helemaal niet ligt in beperkingen en karigheid.’ Minder economische groei zoals het oude spel ons leert, is daarmee niet minder geworden, maar wel meer. Meer mens, meer natuur. Het spel is veranderd in een menswaardig bestaan als onderdeel van een grotere natuur. ‘Wanneer we dat eenmaal inzien, wordt het duidelijk dat de strijd die voor ons ligt, meer is dan alleen de strijd over de economie. Het is een strijd over de theorie van ons bestaan. Hiervoor moeten niet alleen land en bossen en mensen worden gedekoloniseerd, maar ook onze geest. Om aan deze reis te beginnen, hebben we nieuwe bronnen van hoop nodig, bronnen van mogelijkheden — nieuwe visies over hoe dingen anders in elkaar zouden kunnen zitten.’
Met andere woorden: we hebben andere verhalen nodig. Verhalen met de feiten aan de ene kant, en menselijke waarden aan de andere kant. Niet het na papegaaien van de oude spelregels — zo hebben we het altijd gedaan — want dat is niet waar. Jason Hickel geeft daar genoeg voorbeelden van.
Maar ook in Nederland hebben we genoeg mensen die pleiten voor het idee van degrowth, zoals bijvoorbeeld Kees Klomp, lector betekeniseconomie (en vriend) die het bijvoorbeeld benadert vanuit het Boeddhisme: ‘DeGrowth wordt alom gepresenteerd en gepercipieerd als een ramp voor de economie. Van de boeddhistische economie kunnen we leren dat dit een — zacht uitgedrukt — materialistisch gekleurd beeld is. Het is eigenlijk gezond voor de geest.’
Ron van Es, hoofdredacteur Optimist Magazine Online (OMO) & initiator Betekenis Boekenclub
Koop het boek hier — Jason Hickel, Minder is meer, hoe degrowth de wereld zal redden. Uitgeverij EPO
