Je bent al genoeg
Mentaal gezond in een gestoorde wereld
Thijs Launspach schrijft in de inleiding van zijn boek ‘Je bent al genoeg’ (uitgeverij Spectrum) de zinnen: ‘…hoe komt het dat we juist in deze tijd zo vaak last hebben van angst, verdriet, woede en stress? Wat zegt dat over de wereld waarin we leven, en over ons?’ Het maakt zijn boek actueel. En af en toe schrijnend. ‘Zijn wíj gek, of is de wereld dat? Hoe dieper ik ging graven hoe meer ik overtuigd raakte van het tweede.’
Het boek is verdeeld in 3 delen: waar we onszelf zijn kwijtgeraakt, hoe we onszelf weer terugvinden en hoe we het systeem veranderen. Met dat laatste deel is het wel helder dat de wereld, of het systeem ons en masse mentaal zwaar ziek heeft gemaakt en ons uit het lood heeft geslagen.
Om dat systeem — je eigen succes najagen, je eigen geluk is maakbaar, je eigen verantwoordelijkheid om er iets van te maken — weer in menselijke perspectief te krijgen, moet er iets wezenlijks veranderen in het neoliberale denken en handelen. We zijn nu teveel volgers van het idee dat we onderdeel zijn van een economisch denken dat mensen ziet als product. We zijn daar slachtoffer van geworden. We zijn ziek en hoe worden we weer beter in dat huidige systeem? In het derde deel komt Thijs Launspach met concrete ideeën over hoe de overheid zich daarvoor zou moeten inspannen. Eerlijk gezegd ben ik niet zo overtuigd dat de overheid slagkracht genoeg heeft, of in andere woorden: politieke ballen, om dat werkelijk te gaan doen. Net als het bedrijfsleven dat niet heeft. Thijs heeft het over stimuleren van gezond gedrag, stimuleren van gezonder werken, inbinden van de invloed van big tech. Het klinkt als hard nodig, maar de vraag is of dat van ‘hoger hand’ gaat gebeuren.
Ik denk dat de antwoorden meer liggen in lokale communities, of commons zoals we nu zeggen. Op lokaal niveau, in wijken en dorpen, zelf aan de slag met projecten rondom werk, voedsel, energie, geld en vooral sociaal contact. Opmerkelijk feit is dat in Frankrijk, waar geprotesteerd wordt tegen het systeem dat mensen langer wil laten werken voordat ze men pensioen kunnen, een heel dorp in opstand komt. Van de 15.000 inwoners stonden er 10.000 op met hun ‘Nee’. Mooi voorbeeld van lokale communty building in Rotterdam is EMI — Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) dat aan complexe vraagstukken die gericht zijn op een betere kwaliteit van leven bij bewoners op Rotterdam-Zuid werkt.
We zullen dus van onderaf moeten leren dat het anders kan. En dat kan wel eens een tijd duren. Maar laten we dan beginnen in het onderwijs. Thijs geeft mooie voorbeelden van dat leren in zijn hoofdstuk ‘Veerkracht leer je op school’ met het idee van Bildung — leren naar jezelf te kijken in een groter geheel — en het aanleren van zelfreflectieve vaardigheden. Mooi voorbeeld van het aanleren van zulke vaardigheden kwam ik eerder ook tegen in het boek van Janine Schimmelpenninck ‘Natural Skills’ waarin ze zelfkennis in de zin van begrip van de basale, natuurlijke werking van de psyche beschrijft. ‘Overleven in deze dynamische omgeving vraagt om kennis en kunde van je innerlijke natuur. Deze innerlijke natuur is — net zoals de natuur buiten om ons heen — niet chaotisch en onderhevig aan natuurlijke functies (wetten). Als je deze leert kennen, wordt je leven vanzelf eenvoudiger en de wereld een veiliger plaats’, schrijft Janine Schimmelpenninck.
Een ander mooi voorbeeld van het herstel van lokale verbinding én tegelijk buiten de bestaande kaders leren denken beschrijft Rob Hopkins in zijn boek ‘From What Is To What If’. In 2005 verhuisden Rob Hopkins en zijn gezin naar Totnes, Engeland, en richtten daar samen met Naresh Giangrande ‘Transition Town Totnes’ op, de eerste officiële Transition Town. Een complete verbeeldende manier om binnen een community in een kleine woonplaats als Totnes te komen tot nieuwe vormen van economie, zoals The Totnes & District Energy Descent Action Plan, Food in Community, Grown in Totnes, Nut Tree Planting, Seedy Sisters, Skillshares, Mentoring & Wellbeing Support, The REconomy Centre, Totnes Local Economic Blueprint, The Local Entrepreneur Forum en het gaat maar door. Hopkins: ‘Ik droom dat deze twintig jaar waarin de klimaatcrisis, de ineenstorting van de biodiversiteit in de wereld, het uiteenvallen van de democratie en de veelheid aan andere uitdagingen die met grote urgentie op ons afkomen, mogelijk worden vertraagd en zelfs omgedraaid, de jaren zullen zijn waarin de grote wederopbouw plaatsvindt, de tijd van ons leven zal zijn. Ik droom dat, omdat de verbeelding de kern is, het de tijd zal zijn van geweldige muziek, geweldige gesprekken, geweldige kunst.’
Het boek van Thijs Launspach helpt lezers om de vraag te stellen: wie ben ik in dit soms krankzinnige verhaal van een wereld in diepe stress? Mooi is dan hoe hij eindigt met:
Nee, we zijn niet alleen.
We staan niet in ons uppie tegenover de wereld.
We zijn niet onzichtbaar, nietszeggend of ontoereikend.
We zijn meer waard dan we denken.
In zijn nawoord haalt hij ook de woorden aan van de theatermaker Nazmiye Oral: ‘We moeten ons op onszelf terugveroveren.’ Prachtig. Waar we ons zijn kwijtgeraakt, kunnen we ons zelf weer terugvinden door anders in dat hele systeem te gaan staan.
Ron van Es — mentor School for Purpose Leadership
Koop het boek ‘Je bent al genoeg’ bij YouBeDo en doneer 2,20 van de vaste boekenprijs aan een goed doel.
