In het licht gaan staan, werpt ook je eigen schaduw vooruit
Halverwege ons gesprek vertelt Sander Tideman dat hij ongeveer eens per jaar een groep mensen meeneemt voor een reis van 14 dagen door Bhutan. ‘Ik ben daar dan een soort reisbegeleider. Ik neem mensen niet alleen mee in een voor hen nieuw landschap, maar ik neem ze ook mee in een nieuw soort denken, laat ze kijken vanuit een ander perspectief. Ik ben daar dan een soort gids, en een ziener.’ We kwamen in ons gesprek op dit thema omdat we het hadden over hoe je je leven kunt ontrafelen tot het punt waarop je begrijpt wat je hier te doen hebt. Die wil-tot-betekenis zoals Viktor Frankl die omschrijft, dat punt dat je het mysterie van je eigen leven begrijpt,is dan ook een openbaring. Het begrijpen krijg je echter niet cadeau. Daar is soms een lange weg voor nodig. Maar voordat we bij dat punt van ziener/gids kwamen, vertelde Sander eerst iets over zijn eigen reis in het leven.
Van een ietwat dromerige, eenzame jongen naar een ijverige student die vooral naar het geheim van het leven zocht, raakte Sander gefascineerd door zenboeddhisme doordat een vriend hem een boek aanreikte. ‘Ik voelde dat ik iets anders wilde, iets anders wilde zijn. Toen ging ik mediteren en toen dacht ik: ja, al die eenzame en onbegrepen gevoelens in mij, dat gebeurt, maar dat ben ik niet. Ik kan er afstand van nemen. En toen kwam de dimensie weer terug die ik ook had als kind, dat één zijn met de natuur. Ik begreep daar dat je bewustzijn bent, en vandaar uit kunt kiezen wat je wilt. En dat gaf me een enorme boost.’
Met diezelfde vriend reist hij dan naar Azië; want Azië trekt hem. De cultuur, de filosofie, de levenswijze, en het brengt hem zelfs tot een audiëntie bij de Dalai Lama. ‘Achteraf heel bijzonder, maar de Dalai Lama maakte echt tijd voor ons. In plaats van dat hij dacht even snel een ontmoeting te hebben met twee van die jonge jongens was hij open, meelevend en luisterde hij echt.’ ‘Het was echt een gevoel van erkenning daar, want ik dacht daar nog: ‘Hij ziet wie ik werkelijk ben.’ Dat gaf mij ook weer een vertrouwen in hem. Dat is misschien dan ook een soort weten.’
En dan gebeurt er iets op die reis dat opnieuw opmerkelijk is. Samen met zijn vriend maakt Sander met een boot een tocht de rivier af. Op een bepaald moment slaan ze om en de boot met alle spullen drijft verder en zelf zitten ze dan op 5000 meter hoogte drie dagen zonder eten in alleen wetsuits in een grot, wachtend op hulp. ‘Achteraf lijkt het op een mooi verhaal, vertelt hij, maar daar kwam pas echt het besef van leven en dood. Ondanks alle dingen daarvoor, het gesprek met de Dalai Lama, al mijn eigen denken, daar kwam het pas tot een soort awakening. Het besef ook dat het leven fragiel, kwetsbaar is. Al die dingen waar ik me zorgen over maakte, carrière, of wie ik moest zijn, het viel allemaal weg daar.
‘Toen dacht ik ook: er is maar één pad, en dat is het pad van waarheid of zelfontwikkeling, of hoe je het ook maar noemt. Ik moet dat ‘weten’ centraal gaan stellen in mijn leven. Dat kwam daar echt als in een soort flash en is eigenlijk nooit meer weggegaan.’
Eigenlijk is alles wat je daarna besluit een gevolg van dat ‘weten’ realiseer ik me ook na het gesprek met Sander Tideman. Het lijkt dan alsof al je keuzes in dat verlengde liggen. Het ontwaken, het je realiseren van wie je bent, heeft dan ook te maken met wat je doet of gaat doen, hoewel die keuzes soms onlogisch lijken voor de buitenwereld. In het geval van Sander Tideman is dat verder studeren — Aziatisch recht — en ingaan op de uitnodiging van ABN AMRO om bankier te worden in China.
‘Eigenlijk,’ zegt hij, ‘lijken de omstandigheden dan de weg te wijzen. Ik heb dat later ‘shared purpose theorie’ genoemd, het is voorzienigheid, of synchroniciteit die je weg mede bepaalt. Alles lijkt dan mee te werken. Ik moest dus naar China, en later bleek naast het werk dat ik daar deed, wel waarom. Ik voelde me daarin dus wel geleid, er is een soort verbinding met grotere krachten, een soort ecosysteem, en als je die grotere stroom weet te vinden, ja, dan gaat het goed in je leven. Het was ook een erkenning van wat in mij leefde.’
‘Ik kreeg dus de aanbieding om voor de bank in China te werken, maar had er ook wel vraagtekens bij. Het systeem van een bank stond me ook tegen. Ik ben toen teruggevlogen naar Hong Kong waar ik woonde en ben daar op een berg eerst gaan mediteren. Ik vroeg daar in die meditatie aan de Dalai Lama wat ik moest doen.’ ‘Wacht even,’ vraag ik Sander, ‘je vraagt op een berg aan de Dalai Lama wat je moest gaan doen, hoe kwam dat antwoord dan tot je?’ ‘Nou ja, het is natuurlijk innerlijk, het is een eigen ‘weten’, maar ik doe het nog dagelijks, dan zit ik voor een beeltenis van de Dalai Lama, en vaak kom ik dan tot rust.’
‘Je kreeg een vraag, en je zocht een antwoord?’, vraag ik hem. ‘Inderdaad, en als het antwoord er is, weet je het ook. Je kunt zeggen het is geloof, maar het is meer weten dan geloof. Het is een innerlijk weten, een dieper weten. Ik kon de puzzel leggen. Het was wel een risico, het ging ook over veiligheid voor mijzelf in de omgeving van de bank — eigenlijk interesseerde geld me ook niet echt, en ik ging hier een exponent worden van het ‘global capitalism’ — maar ik dacht: ik doe dit voor een ‘higher purpose’. Natuurlijk dachten daarna een aantal vrienden in Nederland: ‘Wat is er met die Tideman gebeurd, het was toch zo’n idealistische vogel?’
In zijn boek dat hij later zal schrijven over deze keuze ‘Business as an Instrument for Societal Change, in Conversation with the Dalai Lama’ schrijft de Dalai Lama in het voorwoord: ‘The focus of business should not be to cheat, exploit, or deceive others, nor even just to generate profit. Business should also contribute to society at large. To think that cultivating concern for others means neglecting our own interests is a mistake. I believe it is in the interest of business to adopt a broader, more farsighted perspective that takes account of everyone involved.’
‘Het betekent ook,’ zeg ik in het gesprek, ‘dat je op dat moment wel moed hebt gehad om die keuze te maken?’ ‘Ja, dat is zo, maar ik wist ook; wat heb ik te verliezen? Ik ga niet naar de top van de bank, ik faal misschien ook wel, maar ik wist dat ik kon bijdragen op deze manier. Kijk, een bank is een wereld van ‘real power’ en toen ik daar midden in zat maakte ik dat ook wel mee.’
‘Ben je niet bezweken aan die verleidingen van die ‘power’?’ vraag ik hem. ‘Niet aan de ‘power’, maar mijn gezondheid leed er wel onder. Na verloop van tijd wilde ik ook wel terug naar Nederland. Maar hier werken bij de bank bleek voor mij geen optie. Het is toch een soort ‘golden cage’ waar je in zit. Opvallend was wel toen ik dus de stap maakte om daar weg te gaan, dat er een soort tweede crisis in mijn leven ontstond. Ik moest opnieuw naar een balans zoeken en vragen als: ‘Wie ben je nu eigenlijk of wie wil je nu zijn?’ kwamen in alle heftigheid op mij af. Het was alsof die vragen een schaduw wierpen op mijn leven terwijl ik zo zichtbaar wilde zijn.’
Licht en schaduw, het tekent ons gesprek. Op het moment dat we in het licht gaan staan verschijnt er natuurlijk ook een schaduw om ons heen. Leven is dan zoeken naar een balans. In het leven van Sander Tideman is het zoeken naar die balans ook een lange weg gebleken. Hoe kun je vanuit betekenis, ‘purpose’ werken? Bevlogen zijn, en ook in de realiteit blijven, met een wereld waarin je ook voor je gezin en jezelf moet zorgen. Idealisme heeft — en dat zie ik elke keer weer om mij heen — soms een hoge prijs. Red de wereld door ook jezelf te redden, denk ik dan vaak. Dat punt op de horizon dat we dan vanuit onze gedrevenheid zien en waar we zo graag naartoe gaan. In balans komen tussen dat licht en je eigen duisternis is dan soms een pijnlijk proces waar je jezelf tegenkomt. Wie ben ik dan wel? Wie zit er nu op mij te wachten? Maak ik dan het verschil?
Het is ook de stress tussen wat je ‘ziet’ en dat wat je om je heen ziet gebeuren. Sander Tideman heeft het economisch systeem in Azië meegemaakt en heeft gezien dat het culturen vernietigt. ‘Er moet een ander systeem komen, het is echt tijd voor een ‘shared purpose’, een gedeeld belang. Het economisch systeem moet weer een eerlijke verdeling gaan voorstaan. Daar wil ik ook aan bijdragen door dat denken te veranderen. Om een andere horizon te creëren.’
In zijn boek ‘Mind over Matter, van zeepbelkapitalisme naar economie met een hart’ schrijft hij daar uitgebreid over. ‘Het gaat o.a. over een nieuw economisch model, een model dat weer betekenis geeft aan mensen. Vertrouwen vormt daarom het fundament van de economie, zowel op microschaal als op macroniveau (veerkracht, sociale cohesie, verbondenheid). Dus relaties van vertrouwen vormen het hart van een duurzaam economisch bestel.’
‘Doordat ik met mijn Flow Foundation nu optrek met leiders uit bedrijven en organisaties, kan ik het andere verhaal van economisch groei en persoonlijke ontwikkeling met hen delen. Zodat we echt gaan beseffen dat alleen echte duurzaamheid, menselijke verbondenheid en gedeeld belang ons als mensheid op deze planeet nog kan redden. En misschien omdat ik zo goed weet hoe je eigen schaduw werkt, kan ik daarin ook voorgaan. Met vallen en opstaan zo af en toe natuurlijk, maar blijkbaar hoort dat erbij.’
Ik denk, als ik terugreis van dit gesprek: het ‘zien’ brengt soms een grote last met zich mee, want eenmaal gezien maakt nooit meer ongezien. Maar zien opent ook je eigen hart, opent ook je vertrouwen in de weg die je te gaan hebt, stimuleert ook de ontwikkeling van je eigen talenten.
Ron van Es — School for Purpose Leadership
