Hoe kijken we straks terug?

Inmiddels is wel duidelijk dat het Coronavirus extreem ontwrichtend werkt op de hele wereld. Niet alleen staat alles stil, het hele economisch systeem maakt een duikvlucht naar beneden. Er wordt veel over geschreven en gesproken, maar er vielen mij twee andere dingen op.

In een wekelijks gesprek voor PBS, de Amerikaanse NTR zeg maar, spreken Mark Shields en David Brooks de politieke situatie van dat moment door. David Brooks is de schrijver van The Second Mountain, een boek waar ik het eerder over het gehad, o.a. in deze podcast. In dat boek heeft hij het over de eerste berg, de berg van persoonlijk succes, welvaart en roem, dat echter een lege plek blijkt te zijn. Velen vallen van die eerste berg na falen, zoals ziek-zijn, persoonlijke crisis, etc. In dat falen, zeg maar onderaan die berg, in de vallei, is er tijd voor reflectie en wordt er men een tweede berg gewaar. Dat is de berg van bestemming, persoonlijke betekenis en welzijn.

Goed, in dat wekelijkse gesprek komen de beide mannen natuurlijk te spreken over het Coronavirus in Amerika en hoe de politiek — ja, ook Donald Trump — daar op reageert. Brooks heeft het dan over een vorige pandemie, en wel de Spaanse griep. Vreemd, merkt hij op, dat die pandemie eigenlijk niet wordt beschreven in de Amerikaanse geschiedenis. Zeshonderdduizend doden, en we weten er zo weinig van. Dat komt, gaat hij verder, omdat mensen in die periode zich terugtrokken en alleen aan zichzelf dachten. Er was een verwijdering — uit angst voor het virus — tussen mensen. Waar normaal gesproken een helpende hand wordt geboden, leek het nu ieder voor zich te zijn. Achteraf schaamden mensen zich voor dit gedrag zodat ze er niet meer over spraken. Zodoende weten we weinig over die periode en is die ook weinig bekend.

De opmerking van David Brooks bleef bij me hangen. Er is intussen meer bekend over de Spaanse griep en de situatie is goddank nu anders — medicatie bijvoorbeeld, maar ook communicatie. Maar hoe is het met de betrokkenheid en de hulpvaardigheid? Ik lees de verhalen in China, Italië, en wat opvalt zijn de mensen die elkaar een hart onder de riem steken. Liedjes worden gezongen vanuit de huizen, geapplaudisseerd voor verplegend personeel, en dat doet goed. Het is fijn hoe we elkaar zien of gaan zien — een wereld waar we elkaar heel hard nodig hebben. Het systeem is stuk aan het gaan, en wij lopen gevaar, maar we krijgen ook de gelegenheid elkaar weer te ontdekken — dan niet lijfelijk, maar via de communicatie.

Een ander opvallend punt waar ik aan dacht is de situatie in Nederland (en eigenlijk in elk land) in de laatste periode van de Tweede Wereldoorlog. Men weet, de oorlog loopt af, de vrede is nabij, en dan? Hoe gaan we het land opbouwen? Wie hebben we nodig? Hoe vinden we elkaar? Want in die oorlog waren alle tegenstellingen in Nederland er niet meer. En die waren voor de oorlog best strak en duidelijk. Katholieken deden alleen zaken met andere katholieken en kenden daardoor alleen geloofsgenoten. In de oorlog werkten ze samen met streng gereformeerden en men vond elkaar voor de goede zaak. Waarom zouden ze dat na de oorlog niet ook doen? Weg met die onmenselijke scheidslijnen, die polarisatie. Het land moest opgebouwd worden, dat konden we toch beter samen doen?

We weten het nu, dat gebeurde niet. Vrijwel gelijk gingen alle schermen tussen groepen weer omhoog. Van samenwerken was geen sprake meer, iedereen trok zich weer terug in zijn eigen ‘bubble’ zoals we dat nu zeggen. Maar welke kansen liggen er nu, als dit Coronavirus straks weg is, overwonnen is? Dan kunnen we samen kijken, werken, bouwen aan een ander systeem. Want dit systeem was al stuk, en heeft naast de welvaart ook grote vragen gebracht over welzijn. Dat wel-zijn kan en moet beter. Voor ons, voor Nederland, voor de planeet, voor alles dat er op leven kan. Hoe gaan we dat straks doen?

Vallen we gelijk weer terug in ons eigen gelijk? Gaan de schermen weer omhoog? Schamen we ons voor de helpende hand, dat gevoel van saamhorigheid dat we nu ervaren? Hoe gaat deze periode eigenlijk de geschiedenis in? Wat valt er samen te leren?

Ron van Es — founder School for Purpose Leadership