Het verhaal van de koffiebeker heeft een lange staart.
Een tijd terug was de discussie op de kantoren of je nu uit je eigen koffiebeker moest drinken of toch maar die kartonnen beker uit de automaat moest gebruiken. Natuurlijk dacht iedereen dat een eigen koffiebeker beter was voor het milieu. Nou nee, was de uitkomst van een onderzoek, want al die eigen bekers moeten ook afgewassen worden en dat kost veel water. Dus toch kartonnen bekers, die ten slotte recycle waren. O nee, dat bleek ook niet waar te zijn; het stond er wel op, recyclebaar, maar dat was helemaal niet waar zoals de journalist Hugh Fearnley-Whittingstall in een Engels tv programma aantoonde. Ofwel, was zijn conclusie: we worden domweg voorgelogen.
Verwarring alom dus. De koffiebeker is echter klein bier als je de documentaire ‘The Planet of the Humans’ bekijkt. Regisseur Jeff Gibbs en producer Michael Moore, verklaarde voorstanders van een groene energie transitie, geven een inkijkje in de productie en houdbaarheid van zonnepanelen, windmolens en vooral de inzet van biomassa. Je mond valt open. Het grootkapitaal dat kansen ziet in deze energietransitie laat die niet aan hun neus voorbij gaan. Banken, aparte fondsen, er gaat veel geld om in deze business. En is het resultaat er ook naar? Op z’n minst bedenkelijk. Er valt nogal wat door de mand, en ja, ook de leidende figuren in de groene energie beweging in Amerika krijgen ervan langs.
De documentaire heeft veel stof doen opwaaien, van de kant van de altijd al critici op de energietransitie, maar dat kon je verwachten, maar ook van de kant van de milieubeweging. Leugens, nestbevuiling, je speelt de critici in de kaart etc. Wonderlijk toch. Net zo wonderlijk als de Engelse journalist die aantoonde dat koffiebekers helemaal niet recyclebaar zijn en daar echt iedereen uit de industrie bij betrok in 2016. Hebben we er verder nog iets van vernomen? Nope. Zijn ze nu recyclebaar? Nope. Weet jij hoeveel koffiebekers dan nog nu steeds gebruikt worden per jaar die in de vuilverbranding terecht komen? Volgens het tv programma De Monitor gooit alleen al het Rijk in Nederland 85 miljoen bekers achteloos in de verbranding. De programmamakers: ‘We vragen de RvO om een reactie: wisten ze nou wel of niet dat die bekers gewoon verbrand werden? Helaas zijn ze nog te veel in shock om te reageren. Tax mailt: ‘Voor ons is het nog zo vers dat we eerst moeten uitzoeken hoe het precies zit en hoe we nu verder gaan.’
Holy Mackerel. Dit is nu in 2020 nog steeds een vraag.
In de Volkskrant — 29 april — plaatst een stukje over de documentaire van Michael Moore. ‘Volgens Gibbs en Moore heeft de klimaatbeweging haar ziel verkocht aan het bedrijfsleven, dat een lucratieve markt ziet in groene energie.’ En verderop, en daar gaat het mij nu vooral om, de uitspraak van de groene critici op deze documentaire: ‘Zo zijn zonne- en windenergie helemaal niet duur en onbetrouwbaar, maar worden ze juist steeds beter en goedkoper. En elektrische auto’s kosten dan wel veel energie om te maken, maar zijn al met al minder vervuilend dan gewone auto’s. Volgens wetenschappers zijn de vervanging van fossiele door groene energie en het realiseren van netto nul uitstoot in 2050 wel degelijk haalbaar.’
Afgezien dat de documentaire voor een belangrijk deel gaat over de zeer kwalijke uitkomst van de inzet van biomassa — in oorsprong bedoeld om resten van bossen te verbranden om energie op te wekken, is het vooral het kappen van hele bossen geworden — valt mijn oog op een ander stuk op dezelfde dag in dezelfde krant: ‘Windparken op zee kosten (te) veel en leveren steeds minder op.’ ‘Vanmiddag sluit inschrijving voor een windpark voor de kust van Egmond. Probleem: er valt amper meer iets te verdienen met windmolens op de Noordzee, behalve als de industrie massaal gaat elektrificeren. Wie durft nog?’ De handel met windmolens, want dat is het, handel, is gebaat bij veel afname van elektriciteit. Logisch zul je denken. Als er geen markt is, verkoop je niks. Maar laten er nou genoeg ondernemers zijn die — en dat laat Michael Moore in zijn documentaire natuurlijk ook haarfijn zien — die een markt helpen vergroten. Want als er onvoldoende vraag, ga je die vraag natuurlijk creëren. Zo vertelt het stuk in de Volkskrant: ‘Toch kunnen de windparken nog wel rendabel worden, maar dan moet de vraag naar stroom omhoog. Dat gebeurt al. Huishoudens worden toegerust met stroomvretende warmtepompen, auto’s gaan aan het snoer. Maar vooral de industrie zou het verschil moeten maken. Gasboilers en -ovens moeten worden vervangen door elektrische. Die dan idealiter moeten draaien als er stroom zat is, en kalm aan moeten doen als er schaarste is.’ Voor je het weet is de hele energietransitie, dat ideaal van een fossielvrije samenleving, in handen gevallen van goochemers die Nederland wel willen ombouwen. Tegen hoge kosten natuurlijk, en met veel subsidie. Los daarvan verminderen we niet in het gebruik van energie, maar blijven we gelijk, nee, eigenlijk verhogen we die dus.
Wat weten we niet, wat willen we niet weten, en wat hadden we inmiddels wel kunnen weten? Journalisten, filmers die dat uitzoeken krijgen niet altijd het applaus dat ze verdienen, al hoeven ze dat niet, maar wat krijgen ze wel? Ook NOS had aandacht voor de controverse rondom de documentaire ‘The Planet of the Humans’ en haalt in het bericht Puk van meegeren aan van Milieu Centraal. “Het klopt wel dat voor het produceren van zonnepanelen nu nog grotendeels fossiele brandstoffen worden gebruikt”, zegt Puk van Meegeren van Milieu Centraal. “Maar na ongeveer twee jaar heb je de energie ‘terugverdiend’. De levensduur van panelen is gemiddeld 25 jaar, dus gedurende 23 jaar leveren ze milieuwinst.”
Ah, als consument ben ik gerustgesteld, het komt allemaal echt wel goed. Dan kijk ik even op de website van Milieu Centraal (opgezet door de overheid overigens) en volg de vraag of we een koffiebeker mee moeten nemen naar kantoor of toch maar het kartonnen bekertje uit de automaat moeten gebruiken en lees ik dit: ‘De milieu-impact van een wegwerpbekertje dat je na één keer weggooit, zit alleen in de productie. Als je het koffiebekertje een paar keer gebruikt (zonder af te wassen), verlaag je de milieu-impact. En als je het bekertje goed laat recyclen, houd je de grondstoffen ook nog eens in de keten.’
I rest my case zou ook de Engelse journalist Hugh Fearnley-Whittingstall zeggen.
Ron van Es
