Het systeem van je familie

De kracht van opstellingen

Wat is het systeem van je familie en hoe werkt het door? Die vragen heeft Bert Hellinger gedurende zijn werk in Zuid-Afrika en daarna uitgewerkt in dat wat we nu ‘familieopstelling’ noemen. Eenvoudig gezegd: binnen een ruimte, soms een cirkel, vraag je mensen jouw familie te representeren. Deze mensen vertegenwoordigen dus bijvoorbeeld ouders, kinderen, grootouders, maar familieleden die uitgestoten of overleden zijn. Jouw issues met je familie wordt zichtbaar gemaakt door de manier hoe jouw familieleden zich in die ruimte naar elkaar gedragen.

Zelf heb ik intensief deze manier van werken ooit meegemaakt binnen mijn studie psychosynthese, en ik moet zeggen, ik werd enorm verrast door aan de ene kant de eenvoud van het werken met de opstellingen en aan de andere kant de intensieve inzichten die het opleverden en de ballast die soms van mensen afviel.

Hoe het systeem van familie kan doorwerken in het dagelijks leven laat het volgende voorbeeld wel zien. Het gebeurde in een groep binnen School for Purpose Leadership. Ik deed een verbeeldingsoefening — ogen dicht en laat de beelden maar stromen — waarin ik vroeg naar de kade te gaan waar jouw schip lag. Onderzoek op dat schip leverde veel informatie op en toen ik vroeg om naar de boeg te kijken was mijn vraag welke naam dan op dat schip stond. Nabespreking leerde dat iemand haar eigen naam op de boeg had zien staan, de naam die zij had gekregen van haar ouders ‘Theodora’ (godsgeschenk) en waar ze eigenlijk haar hele leven al moeite mee had gehad omdat de naam ook vooral een opdracht was om iets van het leven te maken. ‘Dan ligt er nogal wat op je schouders’, zei ik. Ze knikte. ‘Maar het is niet eens mijn hele naam’, zei ze toen. ‘Ik heb drie voornamen’. Toen vroeg ik haar terug in de verbeelding te gaan, naar de kade, naar de boot, naar de boeg om daar uiteindelijk haar hele naam op de boeg te zien. Toen zij haar ogen weer open deed was er wezenlijk iets veranderd. Niet één naam, maar drie namen. Niet één naam die verantwoordelijkheid gaf en zwaar op haar drukte, maar drie namen die haar leven kleur en lichtheid gaven. Ik heb de gewoonte om na afloop van het traject mensen een certificaat mee te geven, en natuurlijk stonden daar haar volledige drie voornamen op: ‘Theodora, Maria, Anna’.

Sinds Bert Hellinger met zijn werk begon zijn er veel boeken verschenen over deze methode en in mijn boekenkast staan er nogal wat (en dan vergeet ik er waarschijnlijk nog wel een paar).

• De verborgen dynamiek van familiebanden — Bert Hellinger
• De praktijk van familieopstellingen — Gunther Weber
• Maak kennis met je innerlijk familie — Arienne Klijn
• De fontein, vind je plek — Els van Steijn
• Het succes van organisatieopstellingen — Gunther Weber
• Systemische organisatieopstellingen — Marlies Holitzka & Elisabeth Remmert

En toch was ik nieuwsgierig naar het boek van Vincent van der Burg ‘De kracht van familieopstellingen’ (Kosmos uitgevers) en ik werd niet teleurgesteld.

Op een heel heldere manier neemt Vincent van der Burg je mee in het ontdekken van een systeem en hoe het een weerslag heeft in ieders leven. ‘Familieopstellingen zijn een kunst. Ik houd ervan om te ontrafelen, te demystificeren en het moeilijke makkelijk te maken. Om het onzichtbare zichtbaar te maken en het onbewuste bewust.’ Nou, dat lukt hem dus goed in zijn boek, en vooral dat onbewuste, dat zich laat zien in een gedragspatroon naar boven te tillen, het bewust worden, is knap uitgewerkt in de verschillende hoofdstukken. Niet in ingewikkelde taal, maar helder geschreven. ‘Niet vanuit een theorie of filosofie maar praktisch. Om meer te weten te komen over wie je bent, waar je vandaan komt en antwoord te geven op de vraag: waarom die je wat je doet?’

Overigens wonderlijk dat die vraag veel te weinig gesteld wordt. Aan onszelf, aan anderen, of zelfs maar aan een hele organisatie. Waarom doen je wat we doen? En daarna: wat als we daar niet blij mee zijn, hoe komt het dan dat we blijven doen wat we doen?

In een aantal hoofdstukken neemt Vincent van der Burg lezers mee in het zichtbaar maken van het systeem van een familie en hoe besluiten die we in vroege jaren — al dan niet bewust — doorwerken in ons leven en altijd effecten hebben in ons gedrag. Gedrag dat intern doorwerkt, maar dus ook in onze relaties. In de hoofdstukken leer je hoe trauma’s generaties worden doorgegeven, hoe het verleden maar steeds weer opspeelt, hoe we ons zo kunnen saboteren en hoe uitsluiting verwoestend werkt. ‘Het unieke aan familieopstellingen is dat er is ontdekt dat loyaliteit niet beperkt blijft tot de directe omgeving of dezelfde generatie, maar dat dit generaties lang kan teruggaan.’

Gedragspatronen, zelf sabotage, schuldgevoelens, ideeën van tekortkomingen, gevoelens van uitsluiting en afwijzing — het lijkt allemaal terug te voeren tot dat systeem binnen families. De opstelling leert dan telkens weer wie we zijn ten opzichte van de anderen én of we niet de levens van andere leiden. Zoals het kind dat de ouder steunt in een groot verdriet — het is niet jouw verdriet, maar van de ouder — of de man die zijn vrouw verstoot en verteert wordt door schuldgevoel. Of de daden van grootouders die ongewild en onbewust doorsijpelen in een gezin.

Nu lijkt zo’n familieopstelling een appeltje-eitje te zijn, maar dat is het natuurlijk niet. Het vraagt kwetsbaarheid, eerlijkheid, moed om letterlijk je familie op te stellen. Het vraagt helderheid in je hoofd om het voor je te zien. Het vraagt ook inzichtelijkheid om de informatie die bovenkomt te integreren in je leven en daar naar te gaan handelen.

‘Familieopstellingen gaan in essentie over het loslaten van oude conditioneringen en jezelf kunnen overgeven aan de onderstroom van het leven.’ In het boek staan daarvoor veel oefening om zelf mee aan de slag te gaan, waarvan sommigen best ingewikkeld zijn om die zelf te ondergaan. Daarvoor heb je dan echt de groep/opsteller nodig om het goed te doorgronden.

In het voorwoord schrijft Vincent van der Burg, en dat herken ik zo erg, dat hij zijn boek vanuit de nieuwsgierige wetenschapper heeft geschreven. ‘Ik beschouw mezelf niet als familieopsteller. Er zijn mensen die veel beter hierin zijn en meer ervaring en kennis als opsteller hebben.’ Voor een familieopstelling heb je als begeleider, zo weet ik inmiddels wel, intuïtie en goede voelsprieten nodig in de momenten zelf. Het hoofd kan daarin soms in de weg zitten.

Zelf ben ik overtuigd van het systemische werk van Mieke Sachs die ik eerder heb zien werken in opstellingen en die binnenkort weer een aantal dagen organiseert. Doe je zelf een plezier en/of investeer in jezelf. Data 3 juni, 9 september, 14 oktober en 25 november.

Ron van Es — mentor School for Purpose Leadership

Koop het boek ‘De kracht van familieopstellingen’ bij YouBeDo en doneer 2,20 van de vaste boekenprijs aan een goed doel.