Het Ethisch Purpose Model — een actuele routekaart voor ons handelen.
Ik zag de film ‘The Laundromat’ van Stephen Soderberg met Meryl Streep, Antonio Banderas, Gary Oldman. De film is een pamflet tegen hebzucht, belastingontduiking en volgt de lijn van de Panama Papers. De film doorbreekt ook de zogenaamde vierde wand, iets dat Bertolt Brecht al deed met zijn communistische toneelstukken om het publiek bij de les te houden. Wij, ik, worden door de acteurs aangesproken op het — goedpraten — van het gedrag van mensen. Waarom geld wegsluizen, anderen belazeren, zelfzucht? Omdat het kan. Het is mogelijk. Wetten, ingewikkelde belastingtrucs, opzetjes met overheden, het is allemaal legaal, zeggen ze tegen ons. Nee, de film is geen eye-opener, en misschien geen hele goede film. Het zet wel weer de discussie over ethiek op scherp.
Een auteur die dat ook doet met een inzichtelijke boek met ruwe randjes is Anand Giridharadas met zijn ‘Winners take all’. Hij beschrijft de wereld van filantropen, mensen die heel veel geld hebben verdiend en dat nu grootmoedig schenken aan goede doelen. Wat blijkt: deze mensen houden het systeem van belastingontwijking net zo grootmoedig in stand en hangen nu de held uit met hun geld; kijk ons eens goed doen. Ook deze filantropen houden een heel circus in stand om vooral hun eigen ego te strelen. ‘More often, though, these elites start initiatives of their own, taking on social change as though it were just another stock in their portfolio or corporation to restructure.’ Sterker dus nog, schetst Anand Giridharadas, ze verdienen juist aan die grootmoedigheid en worden daardoor nóg rijker.
In een interview met Heinz Bude, Duits socioloog, over zijn nieuwe boek ‘Solidarität’ in dagblad Trouw gaat het over die ethiek van saamhorigheid: ‘Er is een nieuwe vorm van weerzinwekkende rijkdom, overal ter wereld, met ongelijkheid niet alleen tussen de boven- en onderkant van de samenleving, maar veel directer, naast je, op je eigen gang. (…) Zulke ongelijkheid was er vroeger niet, of veel minder. Ze is ontspoord. De belofte was; we leven in en prestatiemaatschappij, maar in werkelijkheid rijmen prestatie en beloning niet. Wat we hebben, zijn steeds meer winner takes-all markten. (…) Dat maakt de mensen woest. Ik kan dat begrijpen. Daar móéten we iets tegenover zetten.’
Het interview met Heinz Bude eindigt zo: ‘We leven momenteel in een tijd — en daarom is het echt het ogenblik van de solidariteit — waarin de erkenning van onze kwetsbaarheid zich kan verbinden met de erkenning dat de hele planeet kwetsbaar is. Dat de aarde op ons is aangewezen. Anders gaan we samen ten onder.’
Afgezien of de planeet met ons ten onder gaat — er zijn ook mensen die roepen dat de aarde beter af zal zijn zonder ons — is de conclusie van Heinz Bude helder. We moeten vanuit kwetsbaarheid weer solidair worden met elkaar. Dat betekent dat we moeten erkennen dat individualiteit leidt tot hebzucht. Misschien moet boven in die piramide van Maslow, waar ‘zelfverwerkelijking’ is ingetekend, vooral staan dat we dat enkel bereiken met anderen.
In het nieuwe boek ‘Het is tijd, de ethiek van purpose gedreven organisaties’ (samen met Ralph Zebregs en Kees Klomp) beschrijf ik uitgebreid mijn ‘Ethisch Purpose Model’. In dat model twee lijnen die belangrijk zijn, allereerst de lijn verleden, heden en toekomst.
‘Wie waren wij in dat verleden, wie zijn we nu (en willen we dat?) en wat betekent dat voor een toekomst die binnen handbereik ligt. In het verleden zijn ook de kwetsuren. De moeiten. Het ongemak. In het verleden is ook een schaduwkant. Dat alles kan in het heden zichtbaar worden. Pijnlijk misschien, maar wel vanuit erkenning. Dit is er ook. Dit ben ik ook.’
‘Verleden, heden. En er is een toekomst. Uiteraard. Zonder idee van een toekomst zouden we massaal depressief worden. Maar ik bedoel hier vooral dat de toekomst niet dáár is, maar hier. De toekomst speelt in het heden al een rol. De toekomst bepaalt als het ware het heden. Geeft licht op het heden. Doordat de toekomst er nu al is, is ook het heden veel helderder. Door de toekomst word je ook meer wie je al bent. De toekomst maakt alles compleet.’
‘Tussen verleden, heden en toekomst ligt als het ware een lijn. Een lijn die doorgetrokken kan worden als je hem ziet. Je ziet jezelf. In dat verleden waar je was. In het nu waar je bent. In de toekomst waar je worden zal. Je ligt in lijn met jezelf, met wie je ten diepste bent: Alignment.’
De tweede lijn — in het heden dat bepaalt wordt door verleden én toekomst — liggen de 7 stappen die vanuit een logica zijn opgebouwd. Wat is ons huidig ethisch handelen? Wat bepaalt dat we solidair zijn? Wat maakt dat we ons verbinden met mensen en de planeet? Wat zorgt ervoor dat we niet verzuipen in eenzaamheid en hebzucht? Die 7 stappen zijn een routekaart voor onze ethiek. Niet nieuw, wel actueel.
Dit zijn de 7 stappen:
- Geraakt worden
- Compassie/empathie
- Verantwoordelijkheid
- Wil-tot-betekenis
- Verbinding
- Community
- Heelheid
Dit artikel voert te ver om die 7 stappen uitgebreider te behandelen — lees straks het boek! — maar het is je duidelijk dat ethiek altijd begint bij zelfinzicht, soms op harde wijze doordat je van de Eerste Berg afdondert en uiteindelijk — als je de route verder volgt — heling zal geven. Persoonlijke heling, en de heling van de organisatie, het bedrijf.
‘Door ethisch te handelen worden zaken die ziek zijn geheeld. Worden bedrijven geheeld. Worden mensen geheeld. Geheeld van diepe wonden van afgescheidenheid, of een zelfgerichte levensstijl. Geheeld van een ongezonde kijk op de wereld om je heen. Geheeld van eenzaamheid. Geheeld van de honger naar macht en geld. Geheeld van een perspectief dat alleen maar naar eigen belangen kan kijken.’
Ron van Es — School for Purpose Leadership
- ‘Het is tijd, de ethiek van purpose gedreven organisaties’ verschijnt 15 november op Purpose Day in Rotterdam.
