God, een anatomisch onderzoek
Een opzienbarend boek van Francesca Stavrakopoulou
Voordat je verder leest over het boek ‘God, een anatomisch onderzoek’ van de historica en hoogleraar Francesca Stavrakopoulou (uitgeverij Ambo|Anthos) is het goed om onderstaand interview eens te bekijken.
Vooropgesteld, Francesca Stavrakopoulou is een zelfverklaard atheïst en toch houdt ze zich intensief bezig met de Bijbel en alle verhalen erom heen. Misschien door afstand te kunnen nemen en niet in de war te raken als gelovig mens kun je ook de ‘feiten’, zoals die zich altijd hebben gepresenteerd, beter als verhalen lezen en hun symbolische waarde begrijpen. Want dat ze ‘feiten’ ontkracht is wel duidelijk.
Het boek begint met de opmerkingen dat de aanwezige God uit de Bijbel steeds meer afwezig is geraakt doordat er op een bepaald moment in de geschiedenis van het Israëlische volk geen afbeeldingen meer mochten worden gemaakt. Zo is God wel aanwezig, maar alleen in de geest. De fysieke aanwezigheid die stammen rondom wel hadden in de vorm van beelden en afbeeldingen verdwijnt helemaal. Hoewel?
In haar boek neemt de auteur de lezers mee in een duizelingwekkende stroom feiten over de verhalen in de Bijbel, de God en zijn weldegelijk fysieke aanwezigheid, vandaar de titel. We lezen over de voeten tot het hoofd, de hele anatomie van God komt langs.
In haar inleiding schrijft Francesca Stavrakopoulou ‘(…)scheen het me toe dat deze machtige figuur op de een of andere manier was weggetheoretiseerd en vervangen door het abstracte wezen met wie we tegenwoordig bekender zijn: een god die wordt geëerd in onze culturele rituelen, aangeroepen door politici en beroemdheden, en elke zondag op tv wordt verheerlijkt.’ Het is duidelijk, in de komende 600 bladzijden zal zij die god weer tevoorschijn halen — in verhalen, in geschiedenis, in archeologie, in oude teksten en vooral in de vermommingen en weggemoffelde feiten die religieuze leiders hebben toegepast tot op vandaag.
Is het daarom een choquerend boek zoals de achterflap vermeldt? Welnee, wel een boek dat de verhalen eert, maar door andere, feitelijke onderbouwing ze wel in een ander licht zet. ‘Door het lichaam van God in kaart te brengen, in plaats van de Bijbel zelf, kunnen we beter volgen hoe de transformatie van deze oude Zuid-Levantijnse godheid in de God met wie we in onze cultuur veel vertrouwder zijn, zich heeft voltrokken.’
Juist omdat onze Westerse cultuur doordrongen is van het christelijke gedachtengoed, en wij via overlevering van verhalen en ethisch besef zo naar onze eigen cultuur kijken, is het een verademing, zo merk ik wel bij mijzelf, om de ruimte te krijgen opnieuw naar de verhalen uit de Bijbel te kijken zonder de waarde ervan te hoeven verliezen.
Het boek eindigt met deze, toch opzienbarende, zinnen: ‘Het christelijk concept van God als een transcendent, onzichtbaar en onstoffelijk wezen is een vertekende weergave, geen weerspiegeling, van het bijbelse beeld van God. De echte God uit de Bijbel was een oude Levantijnse godheid wiens voetstappen de aarde deden trillen, wiens stem door de hemel donderde en wiens schoonheid en straling zijn aanbidders verbluften. Dit was een godheid die goddelijke mensen maakte uit klei en hun levensadem in de neus blies. Maar dit was ook een god die huilde en praatte en sliep en pruilde. Een god die voelde en vocht en liefhad en leed. Een god die nu eens faalde, dan weer zegevierde. Dit was een god die meer leek op de beste van ons en de slechtste van ons. Een god geschapen naar ons evenbeeld.’
Ron van Es — mentor bij School for Purpose Leadership
Bestel het boek bij YouBeDo, waar je bij aankoop 4,40 van de vaste boekenprijs kunt doneren aan een goed doel. Heb je toch al weer een halve karmapunt te pakken!
