Een stem uit het verleden
Ik ben onder de indruk van een stem uit het verleden. De stem van een dakloze man die opgenomen werd in de jaren 70 in Londen. Hij zong een paar regels van een hymne, een religieus lied. Daarin sprak zijn hoop en vertrouwen, maar hoor je ook zijn moeizame verleden. Wie de man was is niet bekend. Het is alleen zijn stem die we nu nog horen. Het lied dat hij zong is ‘Jesus blood never failed me yet’.
Het is de musicus en componist Gavin Bryars die met filmmaker Alan Power werkt aan een documentaire in een ruige buurt van Londen, the Elephant and Castle district. Ze filmen ook een aantal dakloze mannen die onder de invloed van alcohol hun liedjes zingen. Eén man echter drinkt niet. Het is een oudere man die de stem uit het verleden is geworden. Zijn 26 seconden durende stuk wordt nooit gebruikt in de film en Gavin Bryars neemt het mee naar zijn eigen studio. Daar zet hij de 26 seconden in een loop en componeert er muziek onder. Het wordt een lang muziekstuk van 22 minuut 27 seconden.
Gavin Bryars schrijft later: ‘Toen ik dit thuis speelde, merkte ik dat zijn gezang mooi gelijk liep met mijn pianospel, en ik maakte er een simpele begeleiding voor. Ik merkte ook dat het eerste deel van het lied — 13 maten lang — een mooie “loop” vormde die zich op een enigszins onvoorspelbare manier herhaalde.’
Het is een ingeving van een componist, misschien intuïtief, misschien experimenteel. Maar dan gebeurt er iets bijzonders dat tot op de dag van vandaag voortduurt. ‘Ik nam de band mee naar Leicester, waar ik werkte op de afdeling Fine Art, en kopieerde deze op een continue geluidsband, erover nadenkend of ik er misschien een orkestrale begeleiding aan toe zou voegen. De deur van de opnamestudio opende naar een van de grote ontwerpstudio’s en ik liet de band door kopiëren, met de deur open, toen ik een kop koffie ging halen. Toen ik terugkwam, was de normaal erg rumoerige studio opeens onnatuurlijk ingetogen. Mensen bewogen zich veel rustiger door de studio dan normaal en sommige zaten op een stoel zachtjes te huilen.’
De oude dakloze man met zijn diepe geloof, zijn vertrouwen in iets dat hem omringt en omringen zal, raakt mensen tot op het bot. Dat lees je ook terug in de reacties die bij YouTube te lezen zijn. Het lijkt het verlangen te zijn naar iets dat ons optilt, dat naar ons om kijkt. Veel mensen bijvoorbeeld horen dit muziekstuk toevallig ‘s nachts en zijn diep ontroerd. Of horen het in diepe eenzaamheid. Los van alle dagelijkse geluiden komt de stem van de man binnen. Los van alle gedachten over het leven staat de man naast je. Los van of je gelovig bent of niet, raken de woorden onze breekbaarheid en wankelmoedigheid aan. Misschien willen we allemaal opgetild worden uit onze eigen misère en kleine omgeving? Opgetild worden door iets dat groter is, liefdevoller, echter.
Moved to tears. I parked my car and just listened and cried. Moving. There is something powerful about those words and the music…Oh man… I just found myself crying just from the moment the voice started to say these words of hope and peace…Heard this on R3 one morning driving to work and had to stop the car and howl. Somehow it bypasses all rational thoughts and goes straight to the heart…I think this poor old chap must have sung this in his youth maybe in Edwardian England, and by God he carries that tune so well…Heard this in the car years ago and was so overwhelmed I had to pull over to the side of the road to let it finish…
Gavin Bryars: ‘Hoewel hij stierf voordat hij kon horen wat ik met zijn zang had gedaan, blijft het stuk een welsprekend maar ingetogen getuigenis van zijn geest en optimisme.’
(luister vooral het hele muziekstuk in onderstaande video!)
Ron van Es —
