Een blauwdruk

Het ideeënboek van Ervin Laszlo

Blauwdruk voor een nieuwe wereld van Ervin Laszlo — Edicola Publishing

De wetenschapper, filosoof, en auteur van veel boeken, bovendien ook nog oprichter van de Club van Boedapest, heeft in 2020 het boek ‘Global Shift Now’ uit laten geven, dat in het Nederlands vertaald ‘Blauwdruk voor een nieuwe wereld’ heet. In dat boek de ideeën voor een wereld in 2030. Andere ideeën vooral en soms terugvallend op dat wat we allang weten of zouden moeten weten. Moedig ook om een dergelijk boek in 2020 uit te brengen omdat daarna de covid pandemie wereldwijd toesloeg. Wat blijft er dan over van je mooie plannen? Veel is het antwoord alvast.

Ik moest denken aan mijn eigen plan dat ik in maart 2020 voorlegde aan 23 andere schrijvers en dat het boek ‘Anders Verder, 24 schrijvers over een wereld na corona’ opleverde. In het voorwoord schreef ik: ‘Hoe zou het verder gaan met deze wereld, die zo maakbaar leek voor de coronacrisis? Vinden we een uitweg met een medicijn en pakken we daarna de oude draad weer doodleuk op? Of worden er ramen geopend naar een nieuwe wereld waarin welzijn de voorrang krijgt boven welvaart? Mensen hebben behoefte aan andere wegen, andere manieren, andere vormen om samen te leven en samen te zijn. Eerlijker, rechtvaardiger, duurzamer, inclusiever, liefdevoller. Een wereld die we ten diepste kennen en verlangen.’

Nu bijna 3 jaar verder is het opwindende idee van een ander systeem, een andere wereld, weggeëbd. Wat over is, is de chaos van een wereld na een pandemie die altijd gekenmerkt wordt door chaos volgens wetenschapsredacteur Maarten Keulemans van de Volkskrant, die daarover schrijft: ‘Na epidemieën volgen vaak jaren vol tumult, leert de geschiedenis. En zie nu: de inval in Oekraïne, parlementen bestormd in Amerika en Brazilië, protesten van Frankrijk tot Peru, oplaaiend geweld in Afrika. De coronapandemie als lont in het kruitvat?’

Maar chaos creëert ook kansen. Het zet mensen en systemen in beweging. Niet voor niets noem ik deze tijd dan ook de ‘tussenruimte’ en besteedde daar een hele podcastreeks aan. De tussenruimte of liminaliteit geeft aan, dat we een bepaalde situatie loslaten en op weg zijn naar een nieuwe situatie. Intussen zitten we in de tussenfase, de tussenruimte. De angst regeert in het loslaten van het oude, en het verlangen roept om het nieuwe. De tussenruimte is het beeld van de chaos. Wat komt er boven? Welke weg zullen we inslaan? Welke krachten voeren de boventoon? Maarten Keulemans eindigt zijn artikel dan ook met: ‘Maar: garantie tot de voordeur, zeggen alle experts erbij. Met zoiets ingewikkelds als de dynamiek van maatschappijen weet je maar nooit.’

In een lange TED talk (maart 2022) spreekt Yuval Noah Harari niet alleen over de oorlog in Oekraïne, maar ook hoe dit de wereld zal veranderen. Zal het de opmaat zijn naar een wereld vol met welzijn voor iedereen, of de aftrap naar een totale chaos en militarisering van alle landen?

In 2020 wist Ervin Laszlo nog niet voldoende over de pandemie, laat staan de oorlog in Oekraïne. Was hij dus een idealist die ingehaald is door de tijd? In het hoofdstuk ‘Alles bij het oude houden, een rampzalig scenario’ schrijft hij: ‘Als we het verleden vergeten, zijn we gedoemd het te herhalen.’ Ondanks alles kunnen we niet terug, want het verleden staat bol van ongelijkheid, discriminatie, ongerechtigheid en ja, oorlog. Ook al geeft de huidige situatie een beeld alsof we niets hebben geleerd, er is toch een bewustzijn groeiende bij steeds meer mensen dat we niet terug kunnen naar zoiets als een Koude Oorlog. Een polarisatie van culturen. ‘Waar het op neerkomt is dat de normale gang van zaken in de pre-pandemische wereld zowel ecologisch als sociaal gezien onrechtvaardig, onbillijk, en uiteindelijk niet duurzaam was.’

Wat als de worsteling in deze ‘tussenruimte’ ook een fase is van een upshift, een opschakelscenario zoals Ervin Laszlo dat noemt. Hoe zou dat er dan volgens hem uit zien?

• Mensen grijpen de gelegenheid tot transformatie en verandering aan en trekken liever samen op dan elkaar te bevechten.
• Er worden maatregelen genomen om het milieu te beschermen, een goed functionerend systeem te creëren voor de distributie van voedsel en hulpbronnen, en duurzame energie-, transport- en landbouwtechnologieën te ontwikkelen en in werking te zetten.
• Steeds meer mensen hebben toegang tot voedsel, banen en onderwijs.
• Economische systemen, om te beginnen in de geïndustrialiseerde landen, veranderen de manier waarop ze functioneren. *
• Een overeenkomstige verschuiving vindt plaats in de manier waarop natuurlijke hulpbronnen worden gebruikt.

Onmogelijk? Wensdenken? Ervin Laszlo schrijft dan: ‘In het Oude Testament staat te lezen: ‘Waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk.’ (Spreuken 29:18). En ik moest denken aan de film die ik niet lang geleden maakte voor een heel groot accountant/consultancy bureau waar ik de gedachtenlijn ‘ik-wij-zij-ons-ik’ volgde. Uitzoomen om kennis te vergaren en weer inzoomen naar hoe die kennis dan te gebruiken. Aanhet eind van die film gebruikte ik onderstaan fragment van Anthony Hopkins.

Dig the Ditches. Verwacht het verwachte. Hoe? Door de verschuiving van de oude cultuur naar een nieuwe cultuur zoals het Institute of Noetics Sciences dat onderzocht.

• De verschuiving van competitie naar verbroedering en samenwerking.
• De verschuiving van hebzucht en schaarste naar genoeg hebben en zorgzaamheid.
• De verschuiving van uiterlijke naar innerlijke autoriteit.
• De verschuiving van afgescheidenheid naar heelheid.
• De verschuiving van mechanistische naar levende systemen.
• De verschuiving van organisatorische fragmentatie naar coherente integratie.

Deze verschuivingen naar een nieuwe cultuur hebben natuurlijk te maken met een grotere bewustwording van wie wij zijn ten opzichte van het geheel en het ‘wakker’ worden van wie we willen en kunnen zijn. Ervin Laszlo schrijft dan: ‘Volgens psychiater Stanislav Grof kunnen we dit verwezenlijken door ons in andere bewustzijnsstaten te begeven.’

Vooral zijn model van BPM, de vier stadia waarop nieuwe ideeën en ontwikkelingen gebaseerd kunnen worden zijn hier interessant. In fase 1 is er de conceptie, in fase 2 dient zich de geboorte aan (de weeën), in fase 3 is er de geboorte, óf, het niet-geboren willen worden. Deze fase zou je weer de ‘tussenruimte’ kunnen noemen. Kan het nieuwe ontstaan, of houdt de angst het tegen? Fase 4 is uiteindelijk dan de geboorte.

Om fase 4 werkelijkheid te laten worden, het concept van een ‘nieuwe wereld’ het licht te laten zien, geeft Ervin Laszlo de lezer voldoende richtlijnen en denkstof. Het is een rijke gedachtenwereld die in deze fase 3 ons zal helpen bij de geboorte:

• Maak gebruik van hulpbronnen om je werkelijke behoeften te bevredigen en niet je oppervlakkige wensen.
• Leef op een manier die voldoet aan jouw werkelijke behoeften zonder de mogelijkheden van anderen om te leven op een manier die hun behoeften bevredigt te beperken.
• Streef naar leiderschap in een groep van gelijken in plaats van een eenzame held te zijn die boven de groep staat.
• Kies voor een eenvoudige, natuurlijke levensstijl, met dito materialen en voedingsmiddelen.
• Geniet van de natuur en zeg nee tegen afval en vervuiling.
• Laat de behoefte varen om thuis en op het werk te pronken met jezelf.

Zijn dit softe aanbevelingen die geen stand houden in de harde wereld om je heen? Leg ze dan maar eens naast alle beslissingen in die harde wereld, in die oude cultuur, en je zult zien dat ze hout snijden. Stuk voor stuk.

Het boek eindigt met het hoofdstuk ‘Anno 2030: contouren van een betere wereld’ met een vergezicht hoe we na deze ‘tussenruimte’, na de onzekere fase 3 zoals Grof die schetst, toe kunnen komen aan een andere, betere wereld. De chaos voorbij. ‘Het komende tijdperk kan wel eens het mooiste blijken te zijn van alle tijdperken in de lange en bewogen geschiedenis van het leven van de mens op aarde.’

Ron van Es — mentor bij School for Purpose Leadership

Koop ‘Blauwdruk voor een betere wereld’ bij YouBeDo en doneer 1,86 van je vaste boekenprijs aan een goed doel.