De liefde
Het boek vol brieven van belang
Wie schrijft er nog brieven? Laat staan liefdesbrieven. We mailen misschien, of slechter nog: appen er op los. Toch zijn er door de geschiedenis heen prachtige, hartverscheurende, opwindende liefdesbrieven geschreven. Gelukkig maar. In het boekje ‘Liefde, brieven van belang’ heeft Shaun Usher daar hele mooie exemplaren van bij elkaar gebracht. Met brieven van Nelson Mandela, Virginia Woolf, Robert Schumann en Vladimir Nabokov. En voor de Nederlandse editie heeft Jet Steinz daar 3 brieven aan toegevoegd van Nederlandse origine, zoals die van Lucebert.
‘Ik ben niet bedroefd. Eerder verdoofd, heel ver verwijderd van mijzelf, terwijl ik niet echt kan geloven dat jij nu zo ver, zo heel ver bent, jij die zo dichtbij was.’ Het zijn de eerste zinnen van een brief van Simone de Beauvoir aan haar geliefde Nelson Algren. Hun relatie zou — ook vanwege de afstand — 3 jaar duren en levert op 30 september 1950 dan bovenstaande zin op. Als die liefde dan ophoudt, eindigt zij haar brief: ‘Goed, alle woorden lijken dwaas. Je voelt zo dichtbij, laat mij ook dicht bij jou zijn. En laat me, net als voorheen, laat me voor altijd in mijn eigen hart.’
Achterin de bundel twee brieven van Johnny Cash aan zin vrouw June. De eerste schreef hij aan haar voor haar 65e verjaardag: ‘Je bent het voorwerp van mijn verlangen, de belangrijkste reden van mijn bestaan. Ik hou heel veel van jou. Gefeliciteerd Prinses.’
Er is een bijzonder verhaal te vertellen over Johnny Cash waardoor zijn laatste brief aan zijn vrouw June nog beter te begrijpen is, en dat is het volgende dat ik ook in mijn boek ‘Ertoe doen’ beschrijf: ‘Er is een laatste videoclip van de grote Johnny Cash. De film is gemaakt bij het nummer ‘Hurt’ dat op de vierde cd in de serie American I — VI staat. Deze serie is ontstaan doordat de muziekproducer Rick Rubin bij Johnny Cash aandrong om samen te gaan werken. Waarom, vroeg Cash, wat wil je dan gaan doen? Ik geef je een gitaar en een microfoon, zei Rubin. Zo ontstonden 6 cd’s, die stuk voor stuk prachtige songs bevatten.
Bijzonder is het nummer ‘Hurt’ op die vierde cd in deze serie. Het is geen nummer van Johnny Cash, maar van Trent Reznor. Die vertelt in een interview dat zijn nummer echt van Johnny Cash werd in zijn uitvoering. En dat is ook zo. ‘Hurt’, pijn dus, en vooral de pijn van een leven dat ten einde loopt. ‘What have I become my sweetest friend. Everyone I know goes away in the end. And you could have it all, my empire of dirt. I will let you down, I will make you hurt.’
Als de filmmaker Mark Romanek dit nummer hoort, belt hij muziekproducer Rick Rubin op en smeekt hem bijna om de muziekclip te mogen maken. En dat doet Romanek; en hoe! Later vertelt hij over het maken van die videoclip dat hij Johnny Cash in eerste instantie alleen in een stoel wilde filmen, maar hij vroeg zich wel af of dat voldoende was. Op bezoek bij Cash en tijdens het bespreken van de videoclip wordt hij door een medewerker gewezen op het inmiddels gesloten museum van Johnny Cash vlakbij. Daar staan dozen vol met oude films en opnames. Bij het doornemen van al die oude beelden lijkt alles op z’n plek te vallen. ‘Hurt’ gaat over het leven van Johnny Cash, gaat over zijn terugblik en over alles dat er niet meer is. Of was, maar niet meer belangrijk is. ‘You build on failure. You use it as a stepping stone. Close the door on the past. You don’t try to forget the mistakes, but you don’t dwell on it.’
Dit is een man die terugkijkt op een leven vol met pijn en vergeving. Dit laatste zegt Cash in een laatste interview als het daarover gaat: ‘God heeft me vergeven, misschien is het tijd dat zelf ook maar eens te doen.’ Drie maanden na het maken van de videoclip overlijdt de vrouw van Johnny Cash, June, en vier maanden later overlijdt hij zelf. Het nummer in de videoclip is dus met recht de laatste boodschap aan zijn luisteraars en Cash en Romanek zijn messcherp en niets ontziend eerlijk. Wanneer je de videoclip bekijkt, blijf je enigszins onthutst naar het laatste beeld kijken. Door de hele film heen voel je de pijn. Vooral je eigen pijn. En dat maakt de tekst, de film en het leven zoals Cash dat bezingt, invoelbaar. Hier wordt de innerlijke pijn van een mens zo zichtbaar. Die pijn is het signaal van gemis. De innerlijke pijn geeft het verlangen aan. Het verlangen naar heelheid, het verlangen naar liefde, het verlangen naar zichzelf eigenlijk.’
In de tweede brief aan zijn vrouw June — gedateerd juli 2003, middag — schrijft Johnny Cash dan: ‘Ik hou van June Carter, jazeker. Ik hou van haar. Ik hou van June Carte, jazeker. En zij houdt van mij. Maar nu is zij een engel en ik niet. Nu is zij een engel en ik niet.’
Laatste brief hier- — van de vele mooie brieven — is de laatste brief van Frida Kahlo aan haar Diego Rivera. Mocht je de tv serie van Jeroen Krabbé over zijn zoektocht naar haar gemist hebben, kijken! Daarin vertelt hij uitbundig hoe haar liefde voor deze Diego zowel verslindend als slopend is geweest. Dat helpt bij het lezen van deze laatste brief vlak voor haar dood als haar lijf het opgegeven heeft en zij wacht op een operatie om ook nog eens een been te laten afzetten. ‘Ik ben niet bang voor pijn, dat weet je. Dat is bijna inherent aan wie ik ben, hoewel ik moet toegeven dat ik er erg onder leed als je me bedroog, elke keer opnieuw, niet alleen met mijn zus maar met zoveel andere vrouwen.’
‘Ik schrijf je om je te vertellen dat ik je laat gaan; ik amputeer je. Wees gelukkig en kom me nooit meer opzoeken. Ik wil niet van je horen en ik wil niet dat jij iets van mij hoort. Als er iets is wat ik fijn zou vinden voor ik doodga, is het wel dat ik niet die ellendige kop van jou in mijn tuin hoef te zien rondzwerven.
Tot zover, nu ben ik klaar om me in stukken te laten hakken.
Vaarwel van iemand die krankzinnig en hartstochtelijk verliefd op je is. Je Frida.’
Dan maar toch mijn oproep aan jou om vooral — weer — brieven te gaan schrijven. Te oefenen om anderen of de ander aan te spreken, het hart uit te storten, te delen in je liefde voor elkaar. Wie weet levert dat over een paar jaar een prachtig nieuw boek op. Voor nu kunnen we het doen met dit boek van Shaun Usher.
Ron van Es, mentor (en schijver) van School for Purpose Leadership
Bestel het boek bij YouBeDo en doneer op de vaste boekenprijs 1,05 aan een goed doel. Uit liefde, en wie weet schrijf je daar dan wel een keer een brief over.
