De Bron

Jarenlang liep ik op de Westersingel langs water waar via een installatie van Job Koelewijn bubbeltjes naar boven komen. De bubbeltjes vormen een zin: ‘No Matter Try Again Fail Again Fail Better’. Het is een zin uit de novelle ‘Worstward Ho’ van Samuel Beckett. Deze schrijver — bekend geworden met zijn toneelstuk ‘Wachten op Godot’ werd in zijn latere werk steeds kaler met woorden. Zinnen, soms enkele woorden. Je moet dus goed tussen de regels door lezen en luisteren om daar het geheim, de bron te ontdekken. ‘Geeft niet / probeer opnieuw / faal opnieuw / faal beter.’

Het schijnt dat Job Koelewijn op het idee kwam om de singel te gebruiken als een onbeschreven blad, waarin je woorden kunt schrijven: ‘Zoals je vroeger langs de kant van de zee stond en je gedachten in het water schreef’. Met Job Koelewijn is een prachtig interview verschenen in de Volkskrant, waar Fokke Obbema, na zelf getroffen te zijn door een hartstilstand, met mensen in gesprek is over de zin van het leven. Daarin zegt Job Koelewijn: ‘Het gaat erom je angst tegemoet te treden, of dat nu vliegangst is of doodsangst. Als je angst of verdriet hebt, moet je niet je vrienden opbellen. Nee, dan moet je een mooi pak aantrekken, de verwarming hoger, de deur openzetten en zeggen: ‘Angst, kom maar op! Laat je gezicht maar zien, ik ga jou eerst zelf te lijf.’ Je moet die confrontatie aangaan, een ander kan het niet voor je oplossen. Die kan hooguit tijdelijk angst wegnemen. Uiteindelijk blijf je zelf verantwoordelijk.’

De zin van Samuel Beckett wordt door dit interview ineens veel helderder voor me. Falen is niet verkeerd of fout. Falen betekent een nieuwe weg inslaan, een andere mogelijkheid vinden. Sterker nog, faal opnieuw, beter zelfs. Alle falen, en alle angsten voor het bestaan, of zelfs de dood, geeft je de mogelijkheid je ermee te verhouden. Wie ben ik in dat licht? In die angst? In dat falen?

Zo’n zin daar in die singel, opborrelend van onder het water, geeft mij elke keer weer als ik er langs loop hoop. Dat klinkt wat gek, want is falen hoopvol? Ja, voor mij wel. Omdat ik door de jaren heen het falen heb toegelaten. Ik faal, en dat is zo. Ik faal en daardoor komt het boven. Al die patronen, al dat gedrag, al dat maar vasthouden van een onmogelijke zekerheid. Als mijn leven een reis is, dan is het falen de afslagen op die reis waar ik van dacht er toch echt iets te moeten doen, te moeten zien, mijzelf te moeten laten gelden. En dan daarna met staart tussen de benen de eigen weg weer vinden. Falen is eigenlijk de beste voetnoot in je reisgids.

De zin van Samuel Beckett, helemaal kaal tot op het bot, met al die wijsheid van een schrijver door de jaren heen, en door de kunstenaar Job Koelewijn op de bodem van een singel neergelegd waardoor het naar boven bubbelt, is voor elke keer weer dus de bron. En als ik langsloop, herbron ik weer. Het is de herinnering dat ik op mijn reis faal, mag falen, en als ik het opnieuw probeer waarschijnlijk nog beter zal falen.

Ron van Es — uit: ‘ReisJournaal’ (verschijnt in 2019)