Actieve hoop

In het boek van Joanna Macy ‘Actieve hoop’ wijdt zij een hoofdstuk aan het idee dat we slecht nieuws, en de pijn in die nieuwsberichten slecht kunnen verdragen. Het is moeilijk te verteren, zeker zoals zij het beschrijft als het om de verwoesting van onze aarde gaat. Liever houden we dat nieuws buiten de deur, wenden we ons af of leggen het ver buiten ons.

Wat moet je ermee? Het doet pijn, het geeft een slecht gevoel. Maar het buiten je alledaagse leven houden, veroorzaakt een negatieve feedbackloop. Je moet namelijk steeds bijsturen, het nieuws, de pijn weghouden om op koers te blijven in je leven.

Dat bijsturen vraagt dan juist veel aandacht waardoor het negatieve nieuws steeds weer opduikt. Slecht nieuws, bijsturen, dat levert weer slechte gevoelens op, waardoor het slechte nieuws weer aandacht vraagt, waardoor je moet bijsturen. In haar boek beschrijft Joanna Macy zeven vormen van weerstand om de pijn buiten te houden, die ons daarmee juist vasthouden:

Ik geloof niet dat het zo gevaarlijk is. Sommige media werken stevig mee om dit idee in onze hoofden neer te leggen.

Het is niet aan mij om dit op te lossen. ‘In deze opvatting wordt de wereld verdeeld in afgescheiden stukken, en zijn we slechts verantwoordelijk voor de stukken die we bezitten, controleren of bewonen.’

Ik wil niet uit de toon vallen. Opstaan voor je mening betekent ook dat je hoofd boven het maaiveld uitkomt. Natuurlijk zul je weerwoord krijgen. Als je maar lang genoeg je mond houdt, zul je ook merken dat je gaat twijfelen aan jezelf.

De informatie bedreigt mijn commerciële of politieke belangen. Tegen de stroom in, tegen eventuele eigen belangen en toch de juiste vragen stellen, vraagt een grote integerheid. Lukt dat?

Het is zo verontrustend dat ik er liever niet aan denk. Hiermee kruip je liever onder je deken of schuil je in je eigen bubbel.

Ik voel me verlamd. Ik ben bewust van het gevaar, maar ik weet niet wat te doen. ‘Hoe kunnen we beginnen onze problemen aan te pakken, als we ze te pijnlijk vinden om er zelfs maar aan te denken?’

Het heeft geen zin om iets te doen, want het zal geen enkel verschil maken. Dit is de houding van hopeloosheid. Het gevolg is dat de cirkel van betrokkenheid steeds kleiner wordt en ook de cirkel van invloed zal ons steeds minder in beweging zetten.

De oplossing is volgens Joanna Macy de pijn in de wereld te eren. Te omarmen. Toe te laten. Te ervaren ook. Het is de pijn die we voelen met alles om ons heen omdat we er deel van uitmaken, onszelf dus niet daarvan buitensluiten. In het eren, in het toelaten kunnen we de pijn ook weer loslaten want de pijn vraagt niet van ons alles op te lossen.

Het vraagt ons bewust zijn, vraagt mededogen, vraagt betrokkenheid. Aan Thich Nhat Hanh, de Vietnamese zenmeester, werd eens gevraagd wat we moeten doen om onze wereld te redden. Dit was zijn antwoord: ‘Wat we moeten doen is in ons binnenste de geluiden horen van de Aarde die huilt. Het heeft geen betekenis wanneer we onszelf alleen maar als afgescheiden individuen zien. Maar als we onszelf opvatten als ingebed in een groter levensweb, dan wordt het idee van de wereld die via ons voelt volkomen natuurlijk.

In het omarmen van de pijn, het gevoel van niet lukken, kan de energie blijven ‘doorademen’, schrijft Joanna Macy. Belangrijk, want de pijn weghouden of de pijn alleen maar omarmen zal ons op slot zetten.

‘Allereerst dempt het onderdrukken van emoties en informatie onze energie. Op de tweede plaats voelen we een geweldige opluchting als we onze solidariteit met anderen realiseren.’ Omarmen, er van weten, voelen, ervaren en doorademen. Zo kunnen we ook die pijnlijke informatie uit onze omgeving integreren op een gezonde manier én werken met de pijn want juist de pijn leidt ons naar wezenlijke vragen over onszelf.

Ron van Es, mentor & schrijver bij School for Purpose Leadership